O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markazi

Jinoiy jazo jinoyat qonunida qat'iy belgilangan bo'ladi. 
Jinoyat kodeksida sudlar uchun qat'iy bo'lgan jazo 
choralari belgilangan bo'lib, sudlar jazo tayinlashda «Maxsus» qism normasi sanksiyasida ko'rsatilgan doirada jazo 
tayinlaydilar. Sud jinoyat sodir etishda aybdor, deb topilgan shaxsga qonunda belgilangan jazonigina tayinlaydi, boshqa 
jazolarni davlat nomidan qo'llanishi yoki jinoyat qonuni sanksiyalaridan chetga chiqilishiga yo'l qo'yilmaydi. Davlat 
majburlovining alohida shakli bo'lgan jazo jinoyat qonunida nazarda tutilgan jinoyatni sodir qilgan shaxsga nisbatan 
qo'llaniladi. 
2). 
Jinoiy jazo faqat sud tomonidan tayinlanadi. 
Bu qoida Jinoyat kodeksining 42-moddasida ham mustahkamlab 
qo'yilgan. Jinoyat kodeksining 69—75-moddalarida belgilangan asoslarga ko'ra jazodan ozod qilish, jazoni yengilrog'i 
bilan almashtirilishi ham faqat sud tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Amnistiya akti asosida yoki avf etish orqali 
jazodan ozod qilishda, bu aktni chiqargan organning amnistiya yoki avf etish to'g'risidagi normativ akti asosida ozod 
qilinadi. Faqat sudlar jazodan ozod qilish vakolatiga ega ekanligi Jinoyat-protsessual kodeksining 12-moddasida ham 
mustahkamlangan. Jinoiy jazo hisoblanmaydigan majburlov choralari davlatning boshqa vakolatli organlari yoki 
vakolatli mansabdor shaxslari tomonidan ham qo'llanishi mumkin. 
3). 
Jinoiy jazo faqat jinoyat sodir etishda aybdor, deb topilgan shaxslarga nisbatangina qo llaniladi. 
Mahkum 
jazoning ijrosidan qochganda ham jazo mahkumning oila a'zolariga yoki yaqin qarindoshlariga nisbatan qo'llanishi 
mumkin emas. Aybdor shaxsga jazo qo'llanishi bilan bog'liq bo'lgan mulkiy to'lovlar uning oila a'zolari yoki yaqin 
qarindoshlaridan undirilmaydi. 
4). 
Jinoy jazoning mazmuni shaxsni ozodlikdan mahrum qilishda yoki huquq va erkinliklarini cheklashda ifodalanadi. 
Shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish oqibatida u ozodlikdan mahrum qilinishi mumkin. Masalan, ozodlikdan mahrum 
qilish va qamoq jazolari qo'llanUganda mahkum jamiyatdan ajratiladi. Muayyan huquqdan mahrum qilish jazosi 
qo'llanilganda shaxsning erkin kasb tanlash huquqi, muayyan lavozimni egallashi cheklanadi. 

---

97 
5). 
Jinoiy jazoning davlat xususiyatiga ego ekanligi. 
Bu shundan iboratki, shaxsni jinoyat sodir etishda aybdor, deb 
topish, jazo, uning aniq turi va miqdorini belgilash faqat maxsus davlat organi -alohida hokimiyat sudga taalluqli bo'lib, 
davlatning boshqa organlari yoki jamoat tashkilotlari uni qo'llay olmaydi. Sud hukmi davlat nomidan chiqarilib, 
qonuniy kuchga kirgan sud hukmi barcha davlat, jamoat muassasalari ishlab chiqarish korxonalari va tashkilotlari, 
mansabdor shaxslar va fuqa/olar uchun majburiy bo'lib, O'zbekiston Respublikasi hududida so'zsiz ijro etilishi lozim. 
Bularning hammasi jazoning davlat xususiyatiga ega ekanligini ifodalaydi. 
6). 
Sudlanganlik shaxsning faqat jinoiy jazoga tortilganligi tufayli kelib chiqadi. 
Jazo tayinlangan, hukm qonuniy 
kuchga kirgan kundan boshlab shaxs sudlangan hisoblanadi. Sud tomonidan jazodan ozod qilingan shaxs sudlanmagan 
hisoblanadi. Sudlanganlik muddatining tugashi yoki sudlanganlikning olib tashlanishi bilan uning barcha huquqiy 
oqibatlari bekor bo'ladi. Sudlanganlik muddatining tugashi shartli hukm qilinganlarga nisbatan, xizmat bo'yicha 
cheklash yoki intizomiy qismga jo'natish, qamoq, ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo qo'llanilgan shaxslarga 
nisbatan vujudga keladi. Sudlangan shaxs jazoni o'tagandan so'ng rasmiy hujjatlar to'ldirganida sudlanganligini 
yozishga majbur bo'ladi. 
Ba'zi jmoyatlari uchun sudlangan shaxsning ma'lum vazifalarda yoki ayrim joylarda ishlash huquqi cheklanadi. Boshqa 
ta'sir choralari qo'llanilganda (ma'muriy, intizomiy, moddiy) shaxslar sudlangan hisoblanmaydi. 
7).