‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR:
1. Polivitamin darxt-buta o ‘simliklar va ulaming farmakologik 
xususiyatlari haqida m a’lumot bering.
2.Alkaloidli o ‘simliklar va ulaming farmakologik xususiyatla­
ri ni ayting.
3.M arjondaraxt, chetan, o ‘rik, anjiming farmakologik xususi- 
yatlarini ayting.
4. Rutinga boy xomashyo beruvchi daraxt turlari va ulaming far­
makologik xususiyatlarini aytib bering.
5 .Qon bosimini pasaytiruvchi daraxt turlari va ulaming farma­
kologik xususiyatlarini aytib bering.
6.Efedra (zog‘oza) o ‘simligining farmakologik xususiyatini tu- 
shuntiring.
7. Eman va qayin darxtlarining farmakologik xususiyatlarini tu- 
shuntiring.
8.D orivor yong'oqmevali o'sim liklarni farmakologik xususiyat­
larini tushuntiring.
9.D orivor moysimon mahsulotlar beruvchi daraxt-butalarga mi- 
sol keltiring.
10. Malina va maymunjonning biokimyoviy tarkibi va farma­
kologik xususiyatlarini aytib bering.

---

V BOB
0 ‘R M 0N L A R N IN G VA INTRODUKSIYA QIIJNG AN
DORIVOR 0 ‘T 0 ‘SIM M KI,ARNING SHIFOBAXSHLTK
XUSUSIYATLARI
Eron /irasi (Куииум персидский ) -
Runiumpersicum (Boiss) K.Pol.
Zira selderdoshlar (soyabonguldoshlarj 
Apiaceae (Umbelliferae)
oilasiga mansub bo'lib, bo'yi 40-60 sm bo'ladigan ko'p yillik o ‘t 
o ‘simlik.
Poyasi tik o'sadi, o 'rta qismidan boshlab qalqonsimon shox- 
langan. Ildi/ oldi barglari uzun bandli, keng uchburchaksimon, uch 
bo'lakli, bo'laklari uzun bandli, nishtarsimonbo‘lakchalarga patsi- 
mon qirqilgan, bo'lakchalari o ‘z navbatida uzunasiga ikki marta 
patsimon qirqilgan, poyasidagi barglari ipsimon bo'lakchalarga 
patsimon qirqilgan bo'lib, bandi yordamida poya va shoxlarida ket- 
ma-kel o'm ashgan. Oq rangli, besh bo'lakli gullari murakkab soya- 
bon gulto‘plamiga joylashgan. Mevasi - chiziqsimon, q o ‘shaloq 
doncha. Zira iyunda gullaydi, mevasi iyulda etiladi.
Zira Markaziy Osiyoning tog'li hududlaridagi yumshoq tuproqli 
janubiy qiyaliklarda o'sadi. Ziraning xalq tabobatida mevasi ishla­
tiladi. Mevalari yetilganda o'sim lik o'rib olinadi, bog'lab xirmonda 
biroz quritiladi. So'ngra uni yanchib, mevasi shamolda sovuriladi va 
tozalab olinadi. Zira mevasi milliy taomlarga ziravor sifatida qo'lla- 
niladi. Mevasi tarkibida 3% gacha efir moyi, 13,6% yog‘, oqsil va 
boshqa moddalar bor. Efir moyi karen, simol, terpinolen, karvon, 
linalool, karvakrol va boshqa terpenoidlardan tarkib topgan.
Xalq tabobatida zira qadimdan ishtaha ochuvchi, sog'liqni yax- 
shilovchi, yaralarni davolovchi vosita sifatida hamda gastrit kasal­
liklarida ishlatib kelinadi. Ibn Si no ham o 'z vaqtida zirani shu 
maqsadlar uchun qo'llagan. M evasining kukuni qorin og'rig'ini 
qoidirish, taloq (qorajigar) shishini yo'qotish, mevasining sirkadagi 
damlamasi esa burundan qonoqishini to'xtatish uchun ishlatiladi. 
Qovurilgan mevasi siydik haydovchi vosita sifatida qo'llaniladi.

---