Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti Tarix

H.Hasanovning ―Oʻrta Osiyo joy nomlari tarixidan‖
nomli kitobini 
kiritish mumkin. Uning 
―Toshkent boʻylab sayohat‖
bobida “Toshkent” 
toponimining kelib chiqishi haqida aytilgan fikrlar bayon etilgan. Ayrim 
toponimlar tasnif qilinib, shahar mikrotoponimiyasi – mahalla, koʻcha, maydon, 
2
Лаврентьев В. Капитализм в Туркестане (Буржуазная колонизация Средней Азии). – Ленинград: Типография 
Академии Наук СССР, 1930. – 160 с. 

---

guzar, koʻprik, mavzelar nomlarini tartibga solish toʻgʻrisida takliflar ilgari 
surilgan; shuningdek, shahardagi koʻhna nomlar – Chorsu, Xadra, Anhor, 
Beshogʻoch, Darxon, Jangob kabilar xususida mulohaza yuritilgan. Masalan: 
“Chorsu” – koʻchalar kesishgan joy. Odatda Chorsu shahar markazi boʻlib, bu 
yerdan asosiy koʻchalar boshlangan. Shundan turkiy tillarda “chorsu” soʻzidan 
“bozor”, “chorsuvchi-baqqol” degan maʼnolar yasalgan. Toshkentning Chorsusi 
shunday joy edi. “Eski Juva” – xon arkining chekkasida boʻlib, harbiy aslahalar 
(sovut, qalqon, qilich, nayza kabilarning – bular “joʻba”, talaffuzda “joʻva” deb 
yuritilgan) ombori joʻvaxona edi. Umuman juva (joʻba) bozor degan maʼnoni 
anglatadi. “Xadra” – xon oʻrdasining chegarasidagi yoʻl – “haddi roh” soʻzlaridan 
hosil boʻlgan. Salor arigʻi – shu ariqni sipoh salor, yaʼni bosh qoʻmondon 
qazdirganidan dalolat beradi. “Anhor” arabcha “nahr” (daryo) soʻzining koʻplik 
shakli boʻlib, Toshkentda ariq, kanal maʼnosida ishlatiladi. “Jangob” – XVIII asr 
oxirida Toshkent dahalari oʻrtasida boʻlgan janglarning yodgorligi. Beshogʻoch – 
“beshinchi yogʻoch”, yaʼni beshinchi stansiya maʼnosidandir. Yogʻoch – masofa 
oʻlchovi, tosh, farsang qatorida, taxminan, 7–8 km. Bu ehtimol, Eski Toshkentdan 
hisoblaganda beshinchi karvonsaroy boʻlgandir. “Darxon” – soliqdan ozod 
qilingan joylar. 
H.Hasanovning tadqiqotida keltirilgan joy nomlari etimologiyasida 
shaharning relyefi, ijtimoiy-iqtisodiy, maʼmuriy, etnik holati, siyosiy tarixi, 
madaniyati aks etgan. 1967-yilda S.I. Zininning “О микротопоним Ташкента”
3
maqolasi nashr qilindi. Olimning 1994-yilgi “О номинативной, адресной, 
культурно-исторической и других функциях названий улиц Ташкента” nomli 
tezisida Toshkent koʻchalarining nomlanishi haqida fikr bildirilgan va shaxs 
ismlari juda koʻpligi, nom berishda koʻchaning tarixi, muhim bir obyektning 
yaqinida joylashishi hisobga olinmay qolganligi, tarixiy nomlar olib tashlangani, 
shahar tarixiga umuman tegishli boʻlmagan nomlar qoʻyilgani, takror toponimlar 
uchrashi kabilar, taʼkidlab oʻtilgan. 
3
Зинин С.И. О микротопонимии Ташкента // Общественные науки в Узбекистане – Ташкент, 1967. – № 2. – С.2. 

---

A.Yoʻldoshevning 1969-yili chop etilgan “Аграрные отношения в 
Туркестане”
4
asarida Turkiston oʻlkasida xalq xoʻjaligining taraqqiy etish 
qonuniyatlari koʻrsatilgan. Bir qancha sanoat korxonalari, bank va firmalarning 
faoliyati haqida bayon etilgan. Ularning ayrimlari Toshkent shahri bilan bogʻliq 
edi.
Toshkent toponimiyasiga bevosita taalluqli tadqiqotlardan yana biri 
Sh.M.Qodirovaning 
“Микротопонимы 
Ташкента” 
(“Toshkent 
mikrotoponimlari”) mavzusida yozilgan nomzodlik dissertatsiyasidir (1970). 
Mazkur tadqiqot bevosita Toshkent shahar toponimiyasiga bagʻishlangan. Unda 
shahardagi mikrotoponimlarning tasnifiga keng oʻrin berilgan, ayni paytda ayrim 
toponimlarning kelib chiqishi haqida ham soʻz boradi. 
1970-yili M.Yunusxoʻjayevaning “Из истории землевладения в 
дореволюционном Туркестане”
5
nomli risolasi nashrdan chiqdi. Unda asosan, 
rus knyazi N.K.Romanovning Turkistonda kechgan hayoti va faoliyati yoritilgan. 
Romanovga tegishli boʻlgan yer, zavod, fabrika, uy-joylar qatorida Toshkentda u 
tomonidan qurilgan kinoteatr, zavod, saroy kabilarning nomlari tilga olingan.
Toshkent 
shahri 
tarixiy toponimlari haqida A.Oʻrinboyev va 
O.Boʻriyevlarning “Toshkent Muhammad Solih tavsifida” nomli risolasida ham 
maʼlumot bor. Unda