52
1.
Ochiqlilik va shaffoflik
– xarid to‗g‗risida yozma shakldagi hisobot
yuritilishi hamda sotib olinadigan tovar (ish, xizmat) haqida oldindan
ommaviy e‘lon qilish;
2.
Malakaviy talab
– etkazib beruvchilarga qo‗yilgan malakaviy
talablarni tartibga solish, ular malakasini
aniqlash mezonlari va tartibi,
qo‗yilgan talabni xarid bo‗yicha e‘lon bilan bir vaqtda ma‘lum qilish;
3.
Xaridni amalga oshirish shaklini ma‟lum qilish
– xaridlar ochiq
yoki yopiq shaklda amalga oshirilishi, tanlovlar bir yoki ikki bosqichda
bo‗lishi ishtirokchilar e‘tiboriga oldindan ma‘lum qilish;
4.
Takliflarni ko„rib chiqish va baholash tartibidan xabardor qilish
–
savdolarda ishtirok etmoqchi bo‗lgan ishtirokchilarni bildirilgan takliflarni
ko‗rib chiqish va saralash mezonlari hamda g‗olibga qo‗yilgan talablar
bilan oldindan xabardor qilish;
5.
Munozaralarni hal etish –
davlat xaridi bo‗yicha savdolarni tashkil
etish, o‗tkazish, shartnoma tuzish va shartnomani bajarish bo‗yicha yuzaga
keladigan munozaralar, nizolar, fors-major holatlarni hal
qilsh tatibi bilan
ishtirokchilar oldindan tanishtirilgan bo‗lishi lozim.
Davlat xaridlari munosabatlarni tartibga
soluvchi xalqaro meyoriy
hujjatlardan yana biri Xalqaro savdo tashkiloti tomonidan 1994 yilda ko‗p
tomonlama savdo muzokaralarining Uruguvay raundida qabul qilingan
Hukumat xaridi bo‗yicha Kelishuvdir. U Savdo va tariflar buyicha
umumiy shartnomaning (GATT) muhim elementi hisoblanadi va Xalqaro
savdo tashkilotiga (XST) ishtirok etish doirasida mamlakatlar tomonidan
imzo chekiladi. Hukumat xaridi bo‗yicha Shartnomani imzolash XSTga
kirishning sharti hisoblanmasa-da, ammo keyingi
yillarda XSTning yirik
ishtirokchilari bo‗lgan AQSh, Evropa Ittifoqi mamlakatlari, Kanada, Isroil,
Yaponiya, Shveytsariya kabi mamlakatlar nomzod mamlakatlar uchun
ushbu hujjatni imzolanishini ikki yoqlama muzokoralarning sharti sifatida
qo‗ymoqdalar.
Shartnoma
milliy
davlat
xaridi
bozorini
uni
imzolgan
mamlakatlardagi tovar (ish, xizmat) etkazib beruvchilar uchun ochib
berishi, hamda xorijiy mol etkazib beruvchilarni milliy mol etkazib
beruvchilar bilan bir xil shartlar asosida faoliyat yuritishiga imkon
berishini nazarda tutadi. Mazkur hujjatdan ko‗zda tutilgan asosiy maqsad,
xalqaro savdoni rivojlantirish, xorijiy
mol etkazib beruvchilarni
diskriminatsiya qilishni oldini olish, xarid jarayonini tartibga soluvchi
qonunchilikni ochiqligini ta‘minlashdan iborat.
Ushbu kelishuvga muvofiq, davlat buyurtmachisi alohida olingan
mol etkazib beruvchiga (milliy belgisiga ko‗ra) davlat buyurtmasini
53
olishda imtiyozli sharoit yaratib bermasligi lozim.
Shuningdek, sotib
olinadigan tovarlarga xalqaro savdoni chegaralovchi texnik talablar
qo‗yilmasligi yoki tovarlar va xizmatlarga qo‗yiladigan barcha texnik
talablar xalqaro me‘yorlar asosida bo‗lishi shart
33
.
Ma‘lumki mamlakatimizda bir qator xalqaro moliyaviy institutlar
bilan
o‗zaro hamkorlikda bir necha ijtimoiy-iqtisodiy loyilar
moliyalashtirilib kelinmoqda. Mamlakatimiz davlat
xaridi tizimida biror
loyihani moliyalashtirishda xalqaro moliyaviy institutlar mablag‗lari jalb
etilgan bo‗lsa, bunda xalqaro moliyaviy institutlarining yo‗riqnoma va
nizomlari huquqiy jihatdan ustunlik qiladi.
Bir qancha xalqaro moliyaviy tashkilotlar xarid haqidagi umumiy
qoidalar bilan bir qatorda, faqatgina xizmatlarni xarid etishga taalluqli
bo‗lgan alohida yo‗riqnoma va qoidalarga ham egadirlar. Masalan, Jahon
bankining ―Jahon tiklanish va taraqqiyoti bankining (JTTB) qarzlari va
Jahon rivojlanish assotsiatsiyasi (JRA) kreditlari hisobiga xarid‖
yo‗riqnomasi, ―Jahon banki qarzdorlarining maslahatchilarni tanlash va
yollash‖, Jahon bankining
namunaviy tender hujjatlari, Osiyo taraqqiyot
bankining – ―Osiyo taraqqiyot banki va uning qarzdorlari tomonidan
maslahatchilarni taklif etish bo‗yicha yo‗riqnoma‖ kabi hujjatlarga ega.
―Evropa tiklanish va taraqqiyot banki (ETTB) tomonidan
moliyalashtiriladigan xarid loyihalari uchun qoida va prinsiplar‖ hujjati
ham u bilan hamkorlik qilayotgan davlatlarda xarid tizimini
moliyalashtirishda asosiy yuridik hujjat bo‗lib hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: