1-mavzu. Asfaltbeton va sementbeton qoplamalarini qurish. Reja

99-rasm. Bir otsimda ikkita kran bilan plita yotsizish: 
1- tayyorlangan asos; 2 - yo‘l yokasiga chiqarilgan plitalar; 3 - kranlar; 
4 - yotkizilgan plitalar; 5 - yotkizilayotgan plitalar. 
Birinchi navbatda koplama o‘qiga ulanadigan plitalar yotkdziladi, undan 
keyin chekkadagilari yotkiziladi. Bitta to‘liq ko‘ndalang katorni yotkdzgandan 
keyin, kran xozirgina yotkizilgan plitalar ustidan oldinga siljiydi. Bunda yotkdzish 
sifati birinchi marta sinovdan o‘tkaziladi. Plitalar yaxshi yotkizilgan bo‘lsa, kran 
ostida plitalar chaykalmasligi yoki sezilarli darajada chukmasligi kerak. Plitalarni 

---

montaj qilishdagi ishlab chiqarish quvvatini ko‘tarish uchun katta yuk ko‘tarish 
kobiliyatiga va uzaytirilgan strelaga ega bo‘lgan kranlarni qo‘llash maqsadga 
muvofiq, ular bitta to‘xtagan joyida ikki-uchta ko‘ndalang katorlarga plitalarni 
yotqizish imkoniyatiga ega. 
Plitalarni yotqizish sifati va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun 
kranlar maxsus ushlagichlar bilan jixozlantiriladi, ularning yordamida asosga 
tushirilayotgan vaqtda plitani gorizontal holatda bo‘lishi ta’minlanadi. 
Plitalarni kran bilan armatura pulatidan kilingan maxsus xalkadan ushlab 
ko‘tarish sezilarli texnologik va konstruktiv kamchiliqka ega: xalkani o‘rnatishga 
qo‘shimcha metall sarfi; plitalarni koplamada yotkizgandan keyin ushbu xalkalarni 
egish va kesib tashlashga ketadigan qo‘shimcha ish; kran stropalariga xalkani 
maxkamlash uchun vaqt va kul mehnati sarfi va yotkizgandan keyin ularni 
bushatishga ketgan vaqt sarfi. Bu kamchiliqlar plitalarni yotqizish uchun vakuum - 
ushlovchi qurilmalarni qo‘llashda bartaraf etiladi. Bunday qurilmalarning asosiy 
afzalligi- qo‘shimcha kul mehnatini sarflamasdan plitalarni tez ushlashi va kuyib 
yuborishi(bir necha sekund davomida). Ba’zan plitalarni yotqizish uchun rels- 
formalarda yuradigan portal kranlar ko‘llaniladi. 
Sementobeton qoplamalaridan foydalanish davrida qoplamani ravonligini 
yaxshilash uchun kuchaytirish qatlamlari quriladi. Sementobaton qoplamalarida 
kuchaytirish qatlamlari 5 cm dan kam bo‘lmagan bir yoki ikki qatlamli quriladi. Bir 
qatlamli kuchaytirishda mayda donali asfaltobeton ishlatiladi. 
Ikki qatlamli kuchaytirishda 7 cm yirik donali asfaltobeton va 5 cm mayda 
donali asfaltobeton qorishmasi ishlatiladi. Sementobeton qoplamasi yuzasiga 
bog‘liq holda tekislovchi qatlamga aralashtiruvchi qurilmada tayyorlangan organik 
bog‘lovchilar bilan ishlov berilgan (qora chaqiq tosh) qorishmasidan foydalanish 
mumkin. YUzaga ishlov berish uchun mo‘ljallangan qora chaqiq toshni 
tayyorlashda bog‘lovchilar sarfi mineral material og‘irligini 1

1,5% ni tashqil 
qiladi. Kuchaytirish qatlamini qurishdan oldin deformatsion choklarni to‘lg‘izilishi 
lozim.
Deformatsion choklarni to‘lg‘izishdan oldin quyidagi ishlar amalga 
oshiriladi: 

yuzalarni tozalash va quritish; 

---


siqilgan havo yordamida choklarni tozalash; 

chok mintaqasidagi qum va chaqiq toshlarni olib tashlash. 
Deformatsion choklarni bitum asosida tayyorlangan mum bilan to‘lg‘izish 
quyidagi ketma

ketlikda amalga oshiriladi: 

chok ostiga paxta qog‘ozdan tayyorlangan arqon yotqizish; 

chok devorlariga qizdirilgan bitum surkash; 

choklarni qoplamadan 2

3 mm dan baland bo‘lmagan holda to‘ldirish; 

chokdan chiqib qolgan mumni o‘tkir pichoq bilan kesib tashlash. 
Mastikani ortiqcha qismini olib tashlash mum qayta qizdirilgandan so‘ng 
amalga oshiriladi. 
CHoklarni germetiklar bilan to‘lg‘izish mumni tayyorlagandan so‘ng 
bajariladi. 
CHoklarni to‘ldirish uchun tavsiya etiladigan mum tarkibi 32

jadvalda 
keltirilgan 
32

jadval 
Komponentlar 
Komponentlar miqdori, og‘irlikka nisbatan % 
hisobida 
A 
B 
V 
Bitum
88 
88 
88 
Rezina kukuni 
5 
7 
6 
Qayta ishlangan mator moyi 
7 
5 
6 
Asfaltobeton qorishmani yotqizish ushbu SHNQ ning 10.19 

10.39 
bo‘limlriga asosan bajariladi.