Mavzu: aqli zaif o'quvchilar sezgisining o'ziga xos xususiyatlari mundarija: Kirish

---

MAVZU:
 
AQLI ZAIF O'QUVCHILAR SEZGISINING O'ZIGA XOS 
XUSUSIYATLARI 
MUNDARIJA: 
Kirish. 
I BOB. AQLI ZAIF O'QUVCHILAR SEZGISINING UMUMIY TAVSIFI.
1.1. Aqli zaif bolalarda rivojlanish buzilishining biologik va jismoniy sabablari 
1.2. Aqli zaif bolalar ruhiy jarayonining muammosi va xususiyatlari 
1.3. Aqli zaif bolalarni normal tengdoshlaridan farqlash 
II.BOB. AQLI ZAIF BOLALAR RUHIY JARAYONING O’QUV 
FAOLIYATIGA TA’SIRI VA ULAR BILAN OLIB BORILADIGAN 
KORREKSION ISHLAR. 
2.1.Aqli 
zaif bolalar 
bilish faoliyatini o’ziga
xos xususiyatlari
2.2. Aqli zaif bolalarni ta’limga o’rgatishda ruhiy jarayonlarning ta’siri 
XULOSA 
ADABIYOTLAR RO’YXATI
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 

---

Kirish. 
MAVZUNING DOLZARBLIGI: 
O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi 
tomonidan tasdiqlangan umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlari hamda 
ular asosida ishlab chiqilgan (aqli zaif bolalar uchun) maxsus ta’lim talablariga 
muvofiq bilim olishlarini ta’minlash maqsadida hamda “Ta’lim to‘g‘risida”Bola 
huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”, ,”O‘zbekiston Respublikasida nogironlarni 
ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risida”asoslanib,bugungi kunda Aqli zaiflik va Aqli zaif 
bolalarni har tomonlama jumladan “Pedagogik o’rganish” bizning keng maqsadimiz 
bo’lib qoldi.

1929-yilda O‘zbekiston Respublikasi markaziy ijroiya qo‘mitasi raisi 

Yo‘ldosh Oxunboboyev tashabbusi bilan nuqsonli bolalar uchun Toshkentda alohida 
maktab ochildi.”Aqliy va jismoniy rivojlanishda kamchiliklari bo‘lgan bolalami 
o'qitish, tarbiyalash va ishga joylashtirish haqida”gi (1975) Qarordan keyin turli 
nuqsonli bolalarga bo‘lgan munosabat birmuncha kuchaydi. Buning natijasida ancha 
mukammallashtirilgan darsliklar yaratila boshlandi. Biroq, yordamchi maktab, 
uning maqsadi, vazifalari, bu maktablardagi ta’lim -tarbiya ishlarini tashkil etish, 
dars, uning tuzilishi, ta’lim tamoyillarining qo’llanilish xususiyatlari, ta’lim usullari, 
uning o‘ziga xos tomonlari, aqli zaif bolalarni tarbiyalash masalalarini va boshqa 
qator muammolami ochib beruvchi oligofrenopedagogika fanidan o‘zbek tilida 
birorta qo‘llanmaning yo‘qligi qilinayotgan ishlarimizning yanada samarali 
bo‘lishiga to‘sqinlik qilib kelgan. Mustaqillik sharofati bilan yangi darsliklar, o‘quv 
qo‘llanmalar o‘zbek tilida yaratilishiga va nashr etilishiga keng imkon yaratildi.
 
Jumladan, «Aqli zaif o‘quvchilar psixologiyasi», «Ruhiy rivojlanishi sustlashgan 
bolalar 
psixologiyasi», A.Soatov, P.M.Po‘latova bilan hammualliflikda 
«Oligofrenopedagogika asoslari» o‘quv-metodik qo‘llanmalarini yaratdi. 
Aqli zaif deganda bosh miyaning organik jihatdan jarohatlanishi natijasida 
psixik, birinchi navbatda intellektual rivojlanishning turg‘un pasayishi 
tushuniladi.Aqli zaif bolalar umum ta’lim maktablari dasturini о’zlashtirishga qodir 
bo'lmaydilar. Og’ir darajadagi aqli zaif bolalar maktabda bilim va ko'nikmalarni 
o'zlashtirib ololmaydilar. Aqliy zaiflik - bu butun ruhiyatning, umuman shaxsning 

---

markaziy asab tizimiga barqaror organik shikastlanishi natijasida sifatli o'zgarish. 
Bu nafaqat rivojlanish, balki hissiyotlar, irodalar, xatti-harakatlar, jismoniy 
rivojlanishda ham azoblanadigan rivojlanishning atipiyasi.Aqli zaif bolalar bilim 
qiziqishlarining rivojlanmaganligi bilan ajralib turadi, bu ularning bilimga bo'lgan 
ehtiyojni his qiladigan oddiy rivojlanayotgan tengdoshlaridan kam ekanligidir. Ular 
sekinroq sur'atlarga ega va idrokni kam farqlashadi. Aqli zaif bolalarni o'qitishda bu 
xususiyatlar tan olishning sust sur'atlarida namoyon bo'ladi, shuningdek, o'quvchilar 
ko'pincha ovozli harflar,so'zlar o'xshash harflar, raqamlar, ob'ektlarni chalkashtirib 
yuborishadi. Idrok hajmining torayishi ham qayd etilgan. Ushbu toifadagi bolalar 
umumiy tushunish uchun muhim bo'lgan materialni ko'rmasdan yoki eshitmasdan 
tomosha qilinayotgan ob'ektning alohida qismlarini eshitishadi. Ta'kidlashning 
barcha kamchiliklari ushbu jarayonning yetarli emasligi fonida yuzaga keladi. 
Ularning idrokini boshqarish kerak.Aqli zaif bolalardagi barcha aqliy operatsiyalar 
yetarli darajada shakllanmagan va o'ziga xos xususiyatlarga ega. Obektlarni sintez 
qilish va tahlil qilish qiyin. Ularning alohida qismlarini ob'ektlarga (matnda) ajratib, 
bolalar ular o'rtasida aloqa o'rnatmaydilar. Obekt va hodisalardagi asosiy narsani 
ajratib bo'lmaydigan qilib, talabalar qiyosiy tahlil qilish va sintez qilish, muhim 
bo'lmagan xususiyatlarga asoslanib taqqoslash qiyinlashadi. Aqli zaif odamni 
fikrlashning o'ziga xos xususiyati tanqidiylik, ularning xatolarini sezmaslik, fikr 
jarayonlarining faolligi pasayishi, fikrlashning tartibga soluvchi rolining sustligi.