Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

 
13.3. Aglomyeratsiyalar va megalopolislar 
 
Aholining  yirik  shaharlarda  to‘planishi  yirik–katta  shaharlarning  vujudga 
kelishiga ham sabab bo‘lmoqda. Yirik shaharlar mayda va o‘rta shaharlar hisobiga 
tobora  gigant  shaharlarga  aylanmoqda.  Ishlab  chiqarish,  madaniy-maishiy, 
kommunal–xo‘jalik  aloqalari  o‘zaro  tutashgan  holda  vujudga  kelayotgan  shahar 
aholi manzilgohlarining yangi turi fanda aglomyeratsiya, deb nomlanadi.  
Aglomyeratsiya–aholi  punktlarining  bir-birlariga  qo‘shilib  ketib,  ulkan 
shahar,  yagona  iqtisodiy  hudud  hosil  qilishi.  Aglomyeratsiyalarda  aholi  zich 
o‘rnashgan,  xilma-xil  ishlab  chiqarish  tarmoqlari,  xususan  sanoat  korxonalari, 
ilmiy  va  o‘quv  muassasalari  to‘plangan  bo‘ladi
1
.  Aglomyeratsiya  so‘zi  fransuz 
adabiyotlarida  uchraydi,  inglizlar  buni  konurbatsiya,  amerikaliklar  metropolislar, 
deb atashadi. 
 
Shahar  aglomyeratsiyasi  ishlab  chiqarish  kuchlarining  rivojlanishi  va 
joylanishi tufayli turli funksional tip va yiriklikdagi shaharlarning vujudga kelishi 
va  ularning  bir  joyda  to‘planishidan,  xususan  shaharlarning  qulay  iqtisodiy 
geografik  o‘rin  tufayli  eniga  va  bo‘yiga  kengayib  borishidan  hamda  yirik  shahar 
atrofida  va  unga  yaqin  joyda  shahar  va  shaharchalarning  tarkib  topib  qo‘shilib 
kyetishidan paydo bo‘ladi. 
                                                 
1
 
Ғуломов П. Жўғрофия атамалари ва тушунчалари изоҳли луғати. – Тошкент, “Ўқитувчи”, 1994. Б.7. 

---

 
266 
Shahar  aglomyeratsiyasi  quyidagi  shart  va  sharoitlarga  tayangan  holda 
shakllanadi: 
 
-shahar atrofida bitta yoki ikkita yirik shahar bo‘lishi lozim; 
 
-uning atrofida kamida ikkita shahar va shaharchalar bo‘lishi shart; 
 
-markaziy  shahar  (aglomyeratsiya  yadrosi)  va  yo‘ldosh  shaharchalar 
orasidagi masofa eng ko‘pi ikki soatlik vaqt doirasida bo‘lishi zarur; 
 
-aglomyeratsiya 
shahar 
va 
shaharchalari 
o‘rtasida  mayatniksimon 
(tebranma) migratsiya aloqasi rivojlangan bo‘lishi shart; 
 
-atrofidagi shaharlar aholisi eng kami aglomyeratsiya aholisining 10 foizini 
tashkil yetishi zarur va x.k.