2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

“PEDAGOGIK MAHORAT” ILMIY-NAZARIY VA METODIK JURNAL 2021, Maxsus son
 
50 
jajjigina qushchaning serharakati murg’ak qalblarning hayotga boʻlgan intilishini, Vataniga muhabbat 
tuyg’ularini uyg’otadi. Bolalar qaldirg’ochni erkalab, ba’zan doʻq-poʻpisa qilib, unga murojaat qiladilar.
Bolalarning bahor mavsumida aytiladigan qoʻshiqlaridan yana biri “Oftob chiqdi olamga” turkum 
she’ridir. Qoʻshiq oftobning chiqishi, kunlarning isishi, pishiqchilik, toʻkin-sochinlikdan darak beradi. Qoʻshiq 
orqali bolalar oʻz ichki kechinmalarini, araz-ginalarini ham ifodalaydilar. Qoʻshiq quvnoq ohangda, koʻtarinki 
kayfiyatda aytiladi.
Bolar tomonidan ijro etiladigan marosim qoʻshig’i “Yo Ramazon”dir. Bu qoʻshiq faqat ramazon oyining 
uchinchi kuni oʻg’il bolalar tomonidan uch kun aytiladi. Muqaddas ramazon oyida uch kun roʻza tutilgach, 
bolalar toʻda-toʻda boʻlib, roʻzaning boshlanganidan xabar beradilar. Odamlarni bir oy roʻzada himmatli, 
saxovatli boʻlishga, xayr-ehson qilishga chaqiradilar. Bu qoʻshiq milliy an’analarimizni oʻzida saqlaganligi 
bilan ahamiyatlidir. Unda xalqona ruhiyat aks etgan.
Muhokamalar va natijalar.
Oʻzbek xalq og’zaki ijodi durdonalaridan bolalarga meros qoladigan 
qoʻshiqlardan biri – bu mehnat bilan bog’liq mavzulardir. Bolalar taqlidchi boʻladi. Xususan, bobo-buvilari, 
ota-onalari, aka-opalari bajaradigan ishlarni kuzatib, ularning xatti-harakatlarini oʻz oʻyinlari, qoʻshiqlarida 
takrorlaydilar. Ularning qoʻshiqlarini oʻzlariga moslashtirib, oʻzlashtiradilar. Bolalar, xususan, 7 yoshdan 
boshlab mehnat jarayoniga kirishadilar. Bajariladigan ishlarni anglay boshlaydilar. Bolalar kattalar bilan 
birgalikda podaga chiqqanda, ekin yerlarni chumchuq, olaqarg’a va shunga oʻxshash qushlardan 
qoʻriqlaydigan paytda oʻz qoʻshiqlarini aytadi. Mehnat bolani haqiqiy hayotning ichiga olib kiradi, turmush, 
oila, roʻzg’or degan tushunchalarni mehnat orqali anglay boshlaydilar. Kattalar oʻzlari bajaradigan ishga 
bolalarni jalb qilish yoʻli bilan bu jarayonni amalga oshiradilar. Bolalar kundalik turmushdagi turli mehnat 
qurollari, vositalari, shakllari bilan tanishib boradilar. Bolalar koʻpincha toʻda boʻlib, poda boqqani chiqib 
ketishadi. Bolaning bu qoʻshig’i podaning bir-biridan ajralib ketmasligi, qochmasligi, bir maromdagi 
harakatini belgilaydi. Chunki uy hayvonlari ham yaxshi va yomon munosabatni his qiladi va shunga qarab 
harakatda boʻladilar. Bolalarning meva daraxtlarini chumchuq va yovvoyi qushlardan asrashi, ularni tez-tez 
quvib turishi ham ularning mehnati hisoblanadi. U endi tomoshabin emas. Mevalarni qoʻriqlasa, uzoq vaqt 
saqlash mumkinligini tushunib yetadi. Ular oʻz qoʻshiqlarini yaratib, baland ovoz bilan qushlarni haydashga 
urinadilar: 
Koʻrinadiki, bola menhat orqali har bir narsaning qadrini tushunyapti. Uni asrab-avaylash kerakligini 
anglab yetmoqda. Bolalarda mehnatga muhabbat ruhini uyg’otadi, halollik, poklikka undaydi.
Xulosa 
qilib aytganda, xalq qoʻshiqlarini boshlangich sinf oʻquvchilariga pedagogik texnalogiyalar 
asosida oʻrgatish bolaning aqliy qiziqishini oʻstirish bilan bir qatorda fikrlash doirasini oʻstiradi.