Dav kad indd

Qishloq xo‘jaligi mintaqalarida kenglik va balandlik mintaqalari 
bo‘yicha omiliga ko‘ra koeffitsientlar
t.r
tabiiy qishloq xo‘jalik 
mintaqalari
Cho‘l zonasi
1
2
3
4
5
6
1
Quyi-amudaryo,
Qo‘ng‘irot-Chimboy,
beruniy-turtko‘l,
xorazm
2018
2275
tez pishar
O‘rta pishar
O‘rta pishar
82
93
91
0,80
0,95
0,90
2
Janubiy Qizilqum,
navoiy-malikcho‘l,
buxoro, 
Qorako‘l,
muborak
2350
2454
2685
3064
O‘rta pishar
ingichka tolali 
tez pishar
ingichka tolali
kech pishar
96
100
110
125
0,95
1,00
1,10
1,25
3
Janubiy surxandaryo,
sherobod – surxon

---

85
4
markaziy Farg‘ona,
bo‘z – yozyovon,
Qo‘qon
2375
2463
ingichka tolali 
o‘rta pishar
ingichka tolali 
kech pishar
112
105
1,10
1,05
tipik bo‘z tuproqlar
5
Chirchiq-Ohangaron
yangiyo‘l,
ko‘korol-pskent,
Chirchiq-Ohangaron
2193
2193
2055
tez va o‘rta pi-
shar
tez va o‘rta pi-
shar
tez pishar
89
89
84
0,90
0,90
0,87
6
arovon,
andijon-shaxrixon
2053
2261
tez pishar in-
gichka tolali
84
109
0,85
1,10
Och tusli bo‘z tuproqlar
7
Jizzax – mirzacho‘l,
sirdaryo,
guliston,
Janubiy mirzacho‘l,
markaziy mirzacho‘l
2325
2345
2418
2164
o‘rta pishar
o‘rta pishar
o‘rta pishar
tez pishar
95
95
98
88
0,95
0,95
1,00
0,90
8
zarafshon-samarqand,
Oqtosh, Jomboy, 
ishtixon
2272
2252
tez pishar
tez pishar
93
92
0,95
0,90
9
izboskan 
– 
uchqo‘rg‘on,
sux,
Farg‘ona-Quva
2400
2735
2422
tez pishar
ingichka tolali 
tez pishar 
o‘rta pishar
98
112
99
1,00
1,10
1,00
10
Qarshi-g‘uzor,
Chiroqchi-shahrisabz
2801
ingichka tolali 
o‘rta pishar
114
1,15
1,15
11
surxondaryo,
yuqori surxon,
O‘rta surxon
3037
ingichka tolali 
kech pishar
124
1,25
sug‘oriladigan dehqonchilikning turli mintaqalarida iqlimni 
baholash uchun pishib yetilish muddatlariga ko‘ra g‘o‘ za navlari-
ning qaysi guruhga mos kelishini, shuningdek, don yoki silos 

---

86
uchun mo‘ljallanadigan oraliq yoki takroriy ekinlarning mumkin 
bo‘lgan biologik mahsuldorligini aniqlash imkoniyatini be radi.
tuproq unumdorligini belgilaydigan majmuaning xususiyatlari 
orasida uning mexanik tarkibi ham muhim o‘rin egallaydi. yengil 
va o‘rta qumoqli tuproqlar unumdor tuproqlar qatoriga kiradi. 
ular ishlov berishga qulay, yaxshi suv-fizik xususiyatlarga ega. 
mayda va yirik tosh aralashmalari sug‘oriladigan tuproqlarning 
sifatini yomonlashtiradi. shu bilan birga texnik mexanizmlar bi-
lan ishlashni qiyinlashtiradi va tuproqning suv singdirish xususi-
yatlarini yomonlashtiradi. shuning uchun ham tuproq boyishi-
ni aniqlash jarayonida xilma-xil tuproqlarning mexanik tarkibi 
bo‘yicha pasaytirish koeffitsientlari qo‘llaniladi (7-jadval).
sug‘oriladigan dehqonchilik sharoitida tuproqlarni baholash-
da uning sho‘rlanish darajasini va meliorativ holatini hisob-
ga olish muhim ahamiyatga ega. yerning sizot suvlarining 
o‘tkazuvchanligi va uning qanday da rajada sho‘rlanganiga qarab, 
bahosini tabaqalashtirish koeffi tsienti 4-jadvalda keltirilgan. ush-
bu jadvalda turlicha baholanishi kerak bo‘lgan tuproqlar quyida-
gi guruhlarga ajratiladi:
1. sho‘rlanmagan va ikkilamchi qayta sho‘rlanishga uchrama-
gan yer lar. bu guruhga sizot suvlari chuchuk bo‘lgan yoki chuqur 
joylashgan yerlar kiradi.
2. sho‘ri batamom yo‘q bo‘lib ketmaydigan yerlar. bunga sizot 
suvlari chuqur joylashgan, sho‘r bo‘lgan yerlar kiradi.
3. tez eruvchan tuzlar bilan sho‘rlangan yerlar. bu guruhga 
kiruvchi yerlar sho‘r yerlarning asosiy qismini tashkil etadi. agar 
shu sizot suvlari yuza joylashgan bo‘lsa va sekin harakat qi luvchi 
bo‘lsa, bunday yerlar sho‘rlanishda davom etaveradi.
4. karbonat-magniy tuzlari bilan sho‘rlangan, zich gips va 
karbonatli qatlami bo‘lgan yerlar. bu guruhga kiruvchi tuproqlar 
chuchuk gidrokarbonatli sizot suvlar yuza joylashgan tartibda ri-
vojlanib boradi.

---

87
7-
ja
dv
al