Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali Yayla

4.Sadâbât Paktı (8 Temmuz 1937): 
Türkiye, Batı’daki bu girişim-
lerini yaparken, diğer yandan Doğu’daki komşuları ile de iyi ilişki-
ler kurmak çabası sürdürüyordu. Bu sıralarda, İtalya’nın Orta Do-
ğu’daki istek ve girişimleri de, bölgenin diğer devletlerini Türkiye’ye 
yaklaştırıyordu. 
İtalya, 1935’de Habeşistan’a saldırınca, Orta Doğu’da yeni bir teh-
like ortaya çıkmıştı. Bu da Türkiye gibi, diğer Orta Doğu ülkelerini 
endişelendirmişti. Bunun üzerine, 2 Ekim 1935’de, Cenevre’de 
Türkiye, İran, Irak arasında üçlü bir anlaşma parafe edilmiş, son-
radan buna Afganistan da katılmıştı. Ancak, Türkiye tarafından 
desteklenen ve gerçek şekle sokulmak istenen bu anlaşma, İran ve 
Irak arasındaki sınır anlaşmazlığı ile Türkiye ve İran arasındaki 
bazı sorunlardan dolayı hemen gerçekleşemedi. Fakat bu arada 
Türkiye komşuları ile olan ilişkilerini sıklaştırdı. 1937 Ocak ve Ni-
san ayları arasında Türkiye ve İran çeşitli alanlarda işbirliğini ön-
gören antlaşmalar yaptılar. Nisan 1937’de de Türkiye ve Irak ara-
sında, 5 Haziran 1926’da imzalanmış olan Dostluk Antlaşması iki 
yıl daha uzatıldı. İran ile Irak arasındaki sınır anlaşmazlığı da, 4 
Temmuz 1937’de imzalanan bir antlaşma ile çözümlendi. Böylece 
dört devlet arasındaki anlaşmazlıklar giderilmiş oldu. 
Bunun üzerine, dünyadaki siyasî gerginlik ve özellikle İtalya’nın 
Habeşistan’a saldırması üzerine, Orta Doğu’da artan tehlikelere 
karşı olmak üzere, Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, Tah-
ran’da Sadâbât Sarayı’nda, 8 Temmuz 1937’de, “Sadâbât Paktı” 
adını alan Saldırmazlık Antlaşması imzalandı. Buna göre: 
Taraflar birbirlerinin iç işlerine her çeşit karışmaktan kesin olarak 
kaçınacak bir siyaset izleyecekler; ortak sınırların dokunulmazlığı-
na uyacaklar; birbirlerine karşı saldırı hareketinde bulunmayacak-
lar; ortak çıkarlarını ilgilendiren konularda birbirlerine danışacak-
lar; Kellogg Paktı’na uyacaklar; Pakt beş yıl süreli olacak ve imzacı 
devletlerden biri tarafından bu sürenin sona ermesinden altı ay 
önce paktın feshi ihbarında bulunulmadıkça antlaşma yeniden beş 
yıl süreyle uzatılmış sayılacaktı. 
Bu suretle Türkiye, Batı’da Balkan Antantı ve Doğu’da Sadâbât 
Paktı’nın kurulmasını sağlayarak, her iki bölgede de barışı ve den-
geyi sağlayacak bir ittifak ve güvenlik sistemi kurmuş oldu. 

---

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ders Notları Öğr. Gör. Ali YAYLA 
 
Sayfa 123 / 174