“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Takrorlash uchun savollar. 
1.SI birliklar tizimi haqida so‘zlab bering? 
2.O‘lchash birliklariga qo‘shimchalar deganda nimani tushunasiz? 
3.O‘lchash birliklarini yozishda nimalarga e‘tibor berish lozim? 
REJA 
4.1. O‘zbekiston Respublikasining ―Metrologiya to‘g‘risida‖ gi Qonuni
4.2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining metrologiya to‘g‘risidagi qarorlari
4.3. Metrologik qonunning ahamiyati va metrologik qoidalar buzilganligi uchun javobgarlik 
 
Tayanch iboralar:
Metrologik xizmat, metrologik ta‘minot, ISO (ISO), MEK, MOZM, kattalik, 
kattalikning o‗lchamligi, kattaliklarning birliklari, (KOOMET). 
 
4.1. O‘zbekiston Respublikasining ―Metrologiya to‘g‘risida‖ gi Qonuni
Ma‘lumki, 1993 yilning 28 dekabrida Prezidentimiz tomonidan ketma-ket uchta, ya‘ni 
―Standartlashtirish 
to‘g‘risida‖, 
―Metrologiya 
to‘g‘risida‖ 
va 
―Mahsulot 
va 
xizmatlarni 
sertifikatlashtirish‖ 
Qonunlari 
imzolangan 
edi. 
Bu 
qonunlarning hayotga tadbiq etilishi 
respublikamizdagi mavjud metrologiya xizmatini yangi rivojlanish bosqichiga ko‘tarilishiga asos 
bo‘ldi. Shulardan biri, ya‘ni ―Metrologiya to‘g‘risida‖ gi qonun ustida biroz to‘xtalib o‘tamiz.
Bu 
qonun 
respublikamizda 
metrologiyaning 
rivojlanishiga 
va 
metrologik ta‘minot 
masalalarini hal etishning mutlaqo yangi bosqichiga olib kirdi.
―Metrologiya to‘g‘risida‖ gi qonun 5 bo‘limdan iborat bo‘lib, bu bo‘limlar 21 moddani o‘z 
ichiga olgan. Respublikamizda metrologiya xizmatini yo‘lga qo‘yish va bunda jismoniy va yuridik 
shaxslarning ishtiroki va funksiyalari, bu boradagi javobgarliklar bo‘yicha keng ma‘lumotlar 
berilgan.
4-Mavzu.Metrologiya bo‘yicha xalqaro tashkilotlar. 

---

23 
Qonunda ko‘rsatilganidek, o‘lchash vositalarining davlat sinovlarini o‘tkazish, ularning 
turlarini tasdiqlash va davlat ro‘yxatiga kiritish ―O‘zstandart‖ agentligi tomonidan amalga 
oshiriladi.
Qonunda yana bir masala - davlat ro‘yxati belgisini qo‘yish to‘g‘risida ham bayon etilgan. 
―Metrologiya to‘g‘risida‖ gi qonunda aytilishicha, tasdiqlangan o‘lchash vositalariga yoki ularning 
foydalanish hujjatlariga ishlab chiqaruvchi davlat ro‘yxati belgisi qo‘yilishi shart.
Ma‘lumki, ishlab chiqarishdagi o‘lchash vositalarining holati va ularni vaqti-vaqti bilan 
qiyoslashdan o‘tkazib turish har doim e‘tiborda bo‘lmoqligi lozim. Ular bo‘yicha ro‘yxatlar tuziladi 
va o‘lchash vositalari turkumlarining ro‘yxati ―O‘zstandart‖ agentligi tomonidan tasdiqlanadi. 
Ilmiy-tadqiqotlar bilan bog‘liq o‘lchash vositalari, asboblari, qurilmalari hamda o‘lchovlari 
―Metrologiya to‘g‘risida‖gi Qonunning 17-moddasi asosida ―O‘zstandart‖ agentligining davriy 
ravishda qiyoslashdan o‘tkazilib turilishi lozim bo‘lgan o‘lchash vositalari guruhining ro‘yxatiga 
kiritilgan bo‘lib, shu qonunning 7-moddasiga binoan, amaliy foydalanishda bo‘lgan o‘lchash 
vositalari belgilangan aniqlikda va foydalanish shartlariga mos holda, qonuniy birliklardagi 
o‘lchash natijalari bilan ta‘minlashlari lozimligi alohida ko‘rsatib o‘tilgan.
Metrologiyaning aksiomalari
Har bir fanda bo‘lgani kabi metrologiyada ham talaygina aksiomalarni ko‘rishimiz mumkin. 
Lekin hozir biz shulardan uchta, eng asosiy va umumiylarini ko‘rib chiqamiz. Ushbu aksiomalar har 
qanday o‘lchashlar uchun xos bo‘lib, bu o‘lchashlar hoh oddiy, hoh murakkab bo‘lsin, hoh yuzaki, 
hoh aniq bo‘lsin, hoh tezlashtirilgan, hoh mukammal bo‘lsin, ularning barchasida shu 
aksiomalarning uyg‘unlashganini ko‘rishimiz mumkin: