“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

 
Absolyut, nisbiy va keltirgan o‘lchash xatoligi 
O‘lchash asbobining absolyut xatoligi (∆
x
) deb, shu absolyutning kursatishi (
xi
) bilan 
o‘lchanayotgan kattalikning chinakam qiymati (
xu
) orasidagi farkka aytiladi: 
∆x = xi- xu. 
Bunda xatolar plyus yoki minus ishorasi bilan kattalikning birliklarida ifodalanadi. 
Absolyut xatolik (
∆x
nis
) deb ataladi. Nisbiy xatolik orkali o‘lchashning ankilik darajasini
xarakterlash juda kulay:
%,
100
х
нис
u
х
х



%
100
х
нис




xu
xu
хi
Kattalikning chinakam qiymatini ankilash uchun o‘lchov asbobining kursatishiga tuzatish 
kiritiladi. Uning son qiymati teskari ishora bilan olingan absolyut qiymatga teng: 
d = xu – xi yoki d = ∆x. 
bu yerda d-tuzatma. 

---

31 
Asbobning xatoligi likala diapazonining foizlarda ifodalanadi. Bunday xatolik keltirilgan 
xatolik deyiladi va absolyut xatolikni shkala diapazoniga (x
N
) bo‘lgan nisbatiga teng bo‘ladi, ya‘ni 
%,
100




N
x
х

misol. YUqorigi o‘lchash chegarasi 
x
N
=300
°C
bo‘lgan potentsiometrning kursatishi 
xi=240
°C
, 
o‘lchanayotgan haroratning chinakam qiymati 
xu =241,2
°C
bo‘lganda absolyut, nisbiy, 
keltirilgan xatoliklar topilsin. 
Absolyut 
xatolik 
∆x.= 
xi