Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

 
 
 
ФАОЛИЯТ ЭҲТИЁЖЛАРНИ ҚОНДИРИШГА 
ҚАРАТИЛГАН ФАОЛЛИК 
Инсон 
фаолиятининг 
майллари
мотиви 
Фаолият мотивлари-
ни амалга оширишга 
қаратилган ҳаракат
Фаолиятининг 
мақсади
Яқин ва 
узоқни 
кўзлаган 
мотивлар 
Шахсий 
умумий 
Яқин ва 
узоқни 
кўзлаган 
мотивлар 
Шахсий 
умумий 
Ташқи, нарса, буюм
Ички, ақлий
Ташқи ҳаракатларни 
ички психик 
ҳаракатларга 
айланиши -
интериоризация
 
Ўзаро муносабат 
Экстериоризация ақлий 
ҳаракатларни ташқи жисмоний 
ҳаракатларга айланиши, Муомала... 

---

26 
ФАОЛИЯТНИНГ САМАРАДОРЛИГИ ОМИЛЛАРИ 
2-илова 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-илова 
ХАРАКАТНИНГ ТАРКИБИЙ ҚИСМЛАРИ ВА УЛАРНИНГ 
ВАЗИФАСИ 
Фа
оли
ят
ни
н
аз
ора
т 
қи
ли
ш
Фаолиятнинг самарадорлиги
омиллари 
Субъектив 
Объектив 
Иш ба
жа
рув
чи
ни
нг ҳо
ла
ти
Ин
ди
ви
дуа
л хус
ус
ият
ла
ри
Та
йё
рга
рли
к да
ра
жа
си
Муҳит 
Аппаратлар 
мажмуи 
Ишла
ш ша
рои
ти
Ж
иҳоз
ла
рн
и объ
ек
ти
в 
ша
рои
ти
Фа
оли
ят
ни
т
ашк
ил 
қи
ли
ш
Иш ж
ой
ин
и 
та
шк
ил 
қи
ли
ш
Ин
форма
ци
ялар оқи
м
и 
Ҳ А Р А К А Т 
МОТОР 
(ҳаракатлантирувчи)
МАРКАЗИЙ 
(фикр юритиш)
СЕНСОР 
(ҳиссий)
БАЖАРУВЧИ 
БОШҚАРУВЧИ 
Назорат қилувчи 

---

27 
ПСИХИКАНИНГ ТАРАҚҚИЁТИ 
Мавзунинг асосий масалалари 
1. Психика материя эволюцияси натижаси эканлиги. 
2. А.НЛеонтьевиинг сескаиувчанликнинг пайдо бўлиши тўғрисидаги 
тахмини, фарази. 
3. Психиканинг тарақкиёт босқичлари.
4. Олдиндан акс эттириш ҳақида тушунча.
5. 
Одам онгининг павдо бўлиши ва унинг тараккиёти.
6. 
Юксак психик функцияларнинг таркиб топиши ва тузилиши. 
 
 
Мавзу бўйича асосий психологик тушунчалар. 
АНТРОПОМОРФИЗМ- (юнон. antropos - одам, кўриниши, шакл) - 
антропоморфизм, ҳайвонот, ўсимлик ва (стихиялар) ишончсиз табиат 
оламидаги ҳодисалар гўёки тафаккур, ҳиссиёт ҳамда ирода сингари инсоний 
хусусиятларга эгадир деган ғоянинг пайдо бўлишига асос бўлган, фангача 
хукм сурган тасаввур, инсон сиймосини илоҳийлаштирувчи диний тасаввур, 
ЗООПСИХОЛОГИЯ - хайвонлар психикаси ривожланишини ўрганадиган 
психология соҳаси. 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛ ХУЛК, - юксак даражада ташкил топган баъзи 
ҳайвон (маймун, от, ит, дельфин ва...) ларда учрайдиган яшаш жараенида 
ҳосил қилинган ақл-фаросатга доир элементар ҳолдаги ҳаракатларнинг 
намоён бўлиши. 
ИНСТИНКТ - (ички майл, интилиш) - организм хаётий эҳтиёжларининг 
қондирилиши муносабати билан намоён бўладиган, наслдан-наслга 
бериладиган туғма ҳаракатлари тизими. 
ҚЎЗҒАЛУВЧАНЛИК- организмнинг асаб ёки эмоционал қўзғалиш 
қобилиятига эга бўлишидан иборат индивидуал хусусият. Барча жонли 
материянинг ташқи таъсирлардан кўзғалиши. 
ОНГ- фақат инсонга хос бўлган психиканинг энг юқори даражаси, 
объектив воқеликни акс эттириш шакли. Юксак даражада ташкил топган 
материя - инсон миясининг воқеликни сезиш, идрок, хотира, хаёл, тафаккур 
каби шаклларвда акс эттириш қобилиятига эга бўлган хусусият. Онг 
психологик жиҳатдан 3 асосий таркибий қисмдан - ақл, хиссиёт, иродадан 
иборат. Акл шахснинг билиш жараёни, ҳиссиёт воқеликка бўлган муносабат, 
ирода эса фаоялик даражасини белгилайди. 
ОНГ ОСТИ ҲОЛАТИ - шахс томонидан англаб олиимайдиган психик 
жараён ва ҳолат йиғиндиси. У қисқа муддатли бўлиб, шахснинг тетиклшша 
қараб онгли ҳаракатларга айланиши мумкин. Онг ости ҳолати мия 
қобиҳининг минимал кўзғалувчанлик ҳолатига, бажариладиган мақсадга 
мувофиқ ҳаракатлардир. 
ОНГСИЗЛИК- психик ҳодиса бўлиб, у воқеликни шундай акс эттириш 
шаклидирки, бунда қилинаётган ишларга ҳисобот берилмайди, иш-

---

28 
харакатлар қаерда ва қанча бажарилаеи ашшгини билиш хусусияти 
йўқолади, хулқ-атворни нутқ орқали бошқариш бузилади. Онгсизликка 
психик ҳодисалардан уйқу ҳолатидаги ҳодиса (туш кўриш), сезилмайдиган, 
лекин хақиқатдан хам таъсир қиладиган қўзғовчиларга жавоб реакциялари, 
мақсад англанмайдиган айрим майллар киради. 
ПАНПСИХИЗМ- (юнон. раn - ҳамма нарса pcyche - жон) - дунёда бор 
бўлган ҳамма нарса жонлидир деб ҳисобловчи ғайри илмий идеалистик 
таълимот.