The economy of enterprise

texnologik, predmetli va aralash. 
Texnologik  tuzilmali  korxonalarda  tsexlar  va  ishlab  chiqarish  uchastkalari 
texnologik jihatdan bir xillik tamoyili asosida tashkil qilinadi (masalan, to’qimachilik 
kombinatlarida yigiruv va to’quv tsexlari). 
 
30 

---

Predmetli  tuzilmaga  asoslangan  korxonalarda  har  bir  tsex  ma’lum  bir 
mahsulot yoki uning bir qismini ishlab chiqaradi (masalan, avtomobil zavodida motor 
tsexi, shassi tsexi va hokazo). 
Aralash  (predmetli-texnologik)  tuzilma  tayyorlov  tsexlarini  texnologik 
tamoyilda  (temirchilik,  cho’yan  quyish,  po’lat  quyish  va  hokazo),  ishlov  berish  va 
mahsulot  chiqarish  tsexlarini  esa  predmetli  tamoyil  asosida  tashkil  etishni  ko’zda 
tutadi. 
Sanoat korxonasining tuzilmasi quyidagi omillar ta’siri ostida shakllanadi: 
* 
texnika va texnologiyaning xususiyatlari; 
* 
ishlab chiqarish hajmi; 
* 
ishlab  chiqarishni  tashkil  qilish  shakllari  (ixtisoslashtirish,  kooperatsiya, 
kombinatsiya, koordinatsiya); 
* 
ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulot 
va 
ko’rsatilayotgan 
xizmatlarning 
murakkabligi va nomenklaturasi; 
* 
ishlab  chiqarishni  avtomatlashtirish,  mexanizatsiyalashtirish  va  robotlashtirish 
darajasi; 
* 
mulk shakli; 
* 
raqobat olib borish usullari hamda shakllari va hokazo. 
Amaliyotda  ishlab  chiqarish  tuzilmasini  mukammallashtirishning  asosiy 
yo’nalishlari  ishlab  chiqilgan.  Ular  qatoriga  korxona  va  tsexlarni  yiriklashtirish; 
alohida  korxonalar  integratsiyasi;  korxona  ichidagi  barcha  bo’linmalar  orasida 
mutanosiblikni ta’minlash; tsexsiz struktura kabilarni kiritish mumkin. 
Korxonaning raqobatbardoshligini oshirish, ya’ni boshqaruv sifatini ko’tarish 
va  ishlab  chiqarish  faoliyatidagi  yakuniy  natijalarning  yuqoriligiga  erishish  korxona 
tuzilmasini  mukammallashtirish  samaradorligini  baholovchi  mezon  bo’lib  xizmat 
qiladi.