The economy of enterprise

«Korxona iqtisodiyoti» - aholi va xalq xo’jaligi uchun zarur bo’lgan mahsulot 
ishlab  chiqarish,  ish  bajarish  va  xizmat  ko’rsatishning  ijtimoiy-iqtisodiy  va 
ma’muriy-xo’jalik mexanizmlarini o’rganuvchi va ochib beruvchi fandir. U tabiat va 
jamiyatning  muayyan  ishlab  chiqarish  sharoitlarida  rivojlanishining  ob’ektiv 
qonunlari  namoyon  bo’lishi  va  amal  qilishiga,  shuningdek,  korxonalar  faoliyatiga 
bevosita  va  bilvosita  ta’sir  ko’rsatuvchi  davlat  miqyosida  qabul  qilinuvchi  qoida, 
normativ va qonun hujjatlariga tayanadi. 
«Korxona iqtisodiyoti» «Iqtisodiyot» fanining tarkibiy qismi bo’lsada, mustaqil 
bilimlar 
sohasi 
hisoblanadi. 
U 
boshqa 
iqtisodiy 
fanlardan, 
ayniqsa, 
«Mikroiqtisodiyot»dan  mazmuni  va  ma’lumotlarni  keltirish  mantiqiga  ko’ra 
farqlanadi. Afsuski, ba’zi bir olimlar «Korxona iqtisodiyoti» va “Mikroiqtisodiyot”ni 
bir-biridan  farqlamaydilar.  Haqiqatdan  ham, “mikro”  so’zi  iqtisodiy  hodisa  va 
jarayonlarni  iqtisodiyotning  birlamchi  bo’g’inlari  -  korxona  va  firmalar  miqyosida 
ko’rib  chiqishni  ko’zda  tutadi,  biroq  ularning  ikkita  bir  xil  predmet  emasligiga 
mikroiqtisodiyot  va  korxona  iqtisodiyoti  bo’yicha  darsliklarni  qo’lga  oliboq  amin 
bo’lish  mumkin.  «Mikroiqtisodiyot»  bilan  taqqoslaganda  «Korxona  iqtisodiyoti» 
xo’jalik  amaliyotiga  yaqinroq,  har  bir  iqtisodchi  uchun  zarur  bo’lgan  iqtisodiy 
bilimlar  majmuasini  shakllantiruvchi  fan  ekanligi  ko’zga  tashlanadi.  Birlamchi 
bo’g’in  iqtisodiyotini  yaxshi  bilgan  zamonaviy  mutaxassislarni  xo’jalik  yuritishda  
eng  xavfsiz  va  samarali  yo’lni  topishlari  sababli  iqtisodiyotning  “shturmanlari”  deb 
atash mumkin. 
Hozirgi  kunda  korxona  iqtisodiyotiga  bo’lgan  qiziqish  sezilarli  ravishda 
o’sgan. Gap shundaki, bozor iqtisodiyoti sharoitida yangi huquqiy-tashkiliy shakldagi 
korxonalar,  xom  ashyo,  material  va  asbob-uskuna  etkazib  beruvchilar,  shuningdek, 
bevosita  mahsulot  yoki  tovar  iste’molchilari  (xaridorlar)  bilan  yangicha  iqtisodiy 
munosabatlar  vujudga  kelib,  rivojlanib  bormoqda.  Bundan  tashqari,  korxona,  bu  – 
avvalo  ishlab  chiqarish  jamoai,  odamlarning  turli  tarzdagi  faoliyati  bo’lib,  ular 
o’rtasidagi  o’zaro  munosabatlar  tizimi  yuzaga  keladi  hamda  ma’lum  bir  turmush 
tarzi, ma’naviyat va axloq normalari shakllanadi. Bularning barchasi xo’jalik yuritish 
shakl va usullarini qayta ko’rib chiqish, korxonaning iqtisodiyot rivojlanishidagi o’rni 
va roliga yangicha yondashishni talab qiladi. 
Tahlillarning  ko’rsatishicha,  istalgan  korxonaning  faoliyatida  turlicha  savollar 
yuzaga  keladi.  Masalan,  korxona  qay  tarzda  faoliyat  yuritishi  kerak  va  daromad 
nimaga  bog’liq  bo’ladi?  Samaradorlik  va  iqtisodiy  barqarorlik  nimalarga  bog’liq? 
 
16 

---

«Xom  ashyo  etkazib  beruvchilar  va  iste’molchilar  bilan  qanday  ishlash  kerak?» 
«Mahsulotni sotishda vositachilardan foydalanish zaruriyati; Ishlab chiqarish sur’atini 
qanday  oshirish  mumkin?»  «Raqobatchilik  kurashida  nima  va  qanday  omillar 
muvaffaqiyat  keltiradi?»  «Ishlab  chiqarish  va  sotishni  boshqarish  tizimi  qanday 
bo’lishi  lozim?»  va  hokazolar.  Korxonalar  faoliyatida  biron-bir  mahsulotni  qachon,