N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

A sosiy ishlab chiqarish fo n d la ri
(qurollar, asbob-uskunalar, transport, 
o ’tkazuvchi qurilm alar va h.k.z.) yordam ida ishchi kuchi ishlab chiqarish 
predm etlariga tayyor m ahsulot olish uchun ta 's ir etadi, ishlab chiqarish jarayonida 
ishtirok etib 
asta-sekin eskirib boradi. Ishlab chiqarish prcdm etlari esa ishlab 
chiqarish jaray o n id a butunlay ishlatilib o ’zi m ahsulotga o ’tib ketadi.
D em ak, tayyor m ahsulotga ishlab chiqarish predm etlari o ’z qiym atlarini 
butunlay hech qoldiqsiz bir ishlab chiqarish davrida o ’tkazadi. Ishlab chiqarish 
fondlari esa asta-sekin eskirib borishiga qarab o ’z qiym atini o ’tkazadi va ishlab 
chiqarishda bir necha bor qatnashadi.
Shunday qilib, asosiy fondlar - qiym at (pul) shaklida ifodalangan, x izm at 
m uddati 1 yildan kam b o ’lm agan m ehnat vositalarining y ig ’indisi b o ’lib, ular 
ishlab chiqarish jaray o n id a uzoq vaqt qatnashadi va qiym atini tayyor m ahsulotga 
asta -sekin, eskirishiga qarab o ’tkaza boradi.
N e ft-g a z q a z ib
olish sanoatida asosiy fondlar 
h issa sig a b a rc h a ish lab c h iq a ris h
fondlari 
qiym atining 96-97 foizi to 'g 'r i keladi. N eftni qayta 
ish lash va 
neft-kim yo 
sanoati hissasiga 90 foizi t o 'g ’ri keladi.
61

---

Noishlab chiqarish fo n d lari
- asosiy fondlarning ajralm as qismi b o ’lib, ishlab 
chiqarish xarakterida b o ’lm agan ehtiyojlarga bir necha yil m obaynida xizm at 
k o ’rsatuvchi fondlardir. N oishlab chiqarish asosiy fondlari korxona asosiy 
fondlarining ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etm aydigan qism i b o 'lib , shu 
sababli o 'z qiym atini tayyor m ahsulotga o'tkazm aydi. U y-joylar, m aorif, so g ’liqni 
saqlash, kom m unal x o ’jalik , boshqaruv, m adaniyat m uassasalari va h.k. binolari, 
transport vositalari, inshootlar va asbob-uskunalar ishlab chiqarish xarakterida 
b o ’lm agan asosiy fondlar jum lasidandir. Bu fondlar noishlab chiqarish sohasiga 
xizm at qiladi, m oddiy n c'm at ishlab chiqarish jarayonida qatnashm aydi, ulam ing 
em irilgan qism i m illiy darom ad evaziga tiklanadi.
M ehnat predm etiga o 'tk azu v ch i ta 's irig a k o 'ra, asosiy ishlab chiqarish 
fondlari aktiv va passiv turlarga b o 'lin ad i. A sosiy ishlab chiqarish fondlarining