Voyaga yetganlik va voyaga yetmaganlarni emansipatsiya qilish nazariya va amaliyot muammolari

II BOB. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI FUQAROLIK HUQUQIDA 
VOYAGA YETMAGAN SHAXSLARNI EMANSIPATSIYA QILISHNING 
HUQUQIY ASOSLARI VA OQIBATALARI
2.1. Emansipatsiyaning huquqiy asoslari.
O‘n olti yoshga to‘lgan voyaga yetmagan shaxs mehnat shartnomasi 
bo‘yicha ishlayotgan bo‘lsa yoki ota-onasi, farzandlikka oluvchilari yoxud 
homiysining roziligiga binoan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan 
bo‘lsa, u to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinishi mumkin. 
Voyaga yetmagan shaxsni to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilish 
(emansipasiya) ota-onaning, farzandlikka oluvchilarning yoki homiyning roziligi 
bilan vasiylik va homiylik organining qaroriga muvofiq yoxud, bunday rozilik 
bo‘lmagan taqdirda, sudning qarori bilan amalga oshiriladi. 
Ota-ona, farzandlikka oluvchilar va homiy emansipasiya qilingan voyaga 
yetmaganning majburiyatlari bo‘yicha, xususan, u yetkazgan zarar oqibatida kelib 
chiqqan majburiyatlar bo‘yicha javobgar bo‘lmaydilar
13
. 
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 28-moddasining mazmuni 
shundan iboratkiy, voyaga yetmaganni bitim tuzishi uchun har safar qonuniy 
vakillarining roziligini olishdan ozod qilishni, ehtimol, emansipasiyaning asosiy 
maqsadi deb hisoblash mumkindir. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik 
Kodeksining 28-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilganidek, faqat 16 yoshga 
yetganidan so‘ng voyaga yetmagan shaxs muomalaga to‘liq layoqatli deb e’lon 
qilinishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 77-moddasida 
ko‘rsatib o‘tilganidek 16 yoshdan boshlab mehnat faoliyati bilan shug‘ullanishga, 
fuqarolik qonun hujjatlari esa bitimlarning ayrim turlarini tuzishga yo‘l qo‘yladi. 
Ya’ni voyaga yetmaganni to‘liq muomalaga layoqatli deb topish uchun u mehnat 
shartnomasi bo‘yicha doimiy ish joyi bo‘yicha yoki tadbirkorlik faoliyati asosida 
mustaqil daromadga ega bo‘lishi zarur. Ota-ona yoki boshqa qonuniy vakilning 
13
O’zbekiston Fuqarolik Protsessual Kodeksi. O‘zbekiston Republikasi Qonuni hujjatlari milliy bazasi rasmiy veb-
sayti – www.lex.uz. 

---

33 
emansipasiyaga roziligi hamda vasiylik va homiylik organining qarori zarur. 
Shunisi diqqatga sazovorki, O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 28-
moddasida voyaga yetmaganning xohish-istagi haqida aytilmagan. Lekni shubha 
yo‘q-ki, emansipasiya faqat o‘n olti yoshga to‘lgan voyaga yetmaganning istagi va 
arizasi asosida e’lon qilinishi mumkin.
Ota-ona ikkalasining, qonuniy 
vakillarining roziligi bo‘lmaganida 
emansipasiya sudning qarori bilan amalga oshiriladi. Voyaga yetmaganni to‘liq 
muomalaga layoqatli deb e’lon qilish to‘g‘risidagi ariza sud tomonidan 
arizachining, ota-onaning (yoki ulardan birining), farzandlikka oluvchining, 
homiyning, vasiylik va homiylik organi vakilining ishtirokida ko‘rib chiqiladi.