Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

legisactio per judicis
postulationem
га ўхшаб кетади. 
Legisactio per manus injectionem
легисакцион жараёнда қўлланиладиган
бажарилиш билан боғлиқ даъво бўлиб, асосан, қарздорни жазолашга 
қаратилган. Legisactio per manus injectionem қарздорнинг қарзи маълум бир 
даъво бўйича суд қарори билан магистрат ҳузурида тан олинган ҳолда 
ўтказилган. Бундай даъво суд ҳукмидан кейинги 30 кун давомида қарздор ўз 
қарзини тўламагандан кейин қўзғатилган. 
Бу даъвонинг бажарилиши қуйидагича содир бўлган: кредитор қарздорни 
магистрат ҳузурига бошлаб келган ва қарзнинг тўланишини талаб қилган. 
Агарда қарздор унинг учун қарз тўлаши мумкин бўлган одамни етказиб 
келмаса, уни кредиторга 60 кунга ҳибсга беришган. Бу муддат ичида 
қарздорни 3 марта форумга келтиришган ва унинг учун унинг дўстлари 
қарзини тўлаб юбориши мумкин бўлган, акс ҳолда кредитор қарздорни 
ўлдириши ёки қулликка сотиб юбориши мумкин бўлган. Кейинчалик (м.а. 
IV-асрда) Петелий қонуни бўйича қарздор ўз қарзи учун ишлаб бериши 
мумкин бўлган.
Legisactio per pignoris capionem
қадимги бажарув легисакцияси бўлиб, 
ҳуқуқий талабларни бажариш юзасидан қўзғатилган. Алоҳида ҳолларда 
кредитор магистрат иштирокисиз қарздордан мулкни тортиб олиши мумкин 
бўлган, бундай легисакциядан асосан ҳарбийлар фойдаланган. Рим 

---

32 
юристларининг фикри бўйича, бу легисакцияни амалга оширишда тарафлар 
иштироки ва кредитор томонидан барча формал ҳаракатлар содир этилиши 
шарт бўлган. 
Per sponsionem
жараёни Римда мулкий низоларда гаров беришни 
бартараф этиш учун пайдо бўлган. Бу даъво шакли бўйича – мажбурий, 
мазмуни бўйича – мулкий бўлган. Виндикацион даъво қўзғатмоқчи бўлган 
даъвогар 
сакраментум
–
гаровни тўламаслик мақсадида жавобгарни шартли 
стипуляцияга чақирган, агар жавобгар сакраментумни йўқотишни истамаса, у 
стипуляцияни амалга оширган. 
Легисакцион жараён формал жараён бўлиб, қаттиққўллик билан ажралиб 
турар эди. Бу жараён фақат Рим форумида очиқ ҳолда аввалдан белгиланган 
муддатда ўтказилар, диний маросимлар даврида суд мажлисини ўтказиш 
мумкин эмас эди. Легисакцион жараённинг ўзига хос хусусиятларидан бири 
шундаки, даъвогар ҳамда жавобгар суд мажлисида айтилиши лозим бўлган 
жумлалар ва бажарилиши шарт бўлган ҳаракатларни амалга оширишга 
мажбур эдилар. Мажлис ниҳоясида низо предметини гувоҳлар олдида 
тасдиқлаш ва бу иш бўйича қарор қабул қилиш учун судьяга юборишдан 
иборат бўлган