Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

unde vir et uxor
– тирик қолган умр 
йўлдошини ташкил қилган.
д) Она ва фарзандлар ўртасидаги ўзаро мерос ҳуқуқлари senatus
consultum Orphitanum ва senatus consultum Tertulianum ёрдамида тартибга 
солинган.
Классик даврдан кейинги қонун бўйича мерос қолдириш тартиби. 
Мерос қолдиришнинг когнат характери кейинчалик ҳам қонуний ёки 
интестат тартибга киритилган. Қонуний ёки интестат мерос қолдириш 
тартиби Юстиниан томонидан амалга оширилган 118- ва 127-новеллалар 
ёрдамида қилинган ислоҳотларга учради. Мерос қолдиришнинг қонуний ёки 
интестат тартиби меросхўрларнинг 4 даражасини мерос олишга чақиради: 
а) биринчи даражага мерос қолдирувчининг барча авлодлари – 
десцендентлар 
кирган. Бир хилдаги авлодлар меросни per capita бўлишган, 
узоқроқ авлодлар, яъни набиралари ва эваралари per stirpes – репрезентация 
асосида мерос бўлиб олишган; 
б) ворисларнинг 2-даражасига мерос қолдирувчининг аждодлари – 
асцендентлар 
– ота-онаси, шунингдек, туғишган ака-ука ва опа-сингиллар 
кирган. Яқинроқ аждодлар – ота-онаси узоқроқ аждодларни – бобо-бувисини 
истисно қилган. Ака-ука ва опа-сингиллар ўртасида рақобат юзага келадиган 

---

246 
бўлса, ота ва она меросни per capita бўлишган. Репрезентация ҳуқуқига
фақат ака-ука ва опа-сингилларнинг набиралари эга эди; 
в) мерос қолдирувчининг ота – бир, она – бошқа ака-ука ва опа-
сингиллари – 
consanguinei uterini
3-даражани ташкил қилган. Бу 
даражадаги қариндошлар меросни репрезентация per stirpes принципини 
қўллаш билан per capita бўлишган; 
г) 4-даражага ён қариндошлар, яъни туғишган хола-тоға ва амаки-
амма каби қариндошлар кирган – 
collaterales
. Шу даражадаги яқин
қариндошлар узоқ қариндошларни истисно қилган. Шу даражадаги 
қариндошлар меросни репрезентация per stirpes принципини қўллаш
билан per capita бўлишган; 
д) 5-даража эр ёки хотинни ташкил қилган –
vir et uxor
. Улар, претор 
ҳуқуқига биноан, bonorum possessioни талаб қилиши мумкин бўлган. Сеп 
мулки бўлмаган бева қолган аёлларнинг мерос-ҳуқуқий ҳолатини яхшилаш 
эҳтиёжи пайдо бўлди, бу эҳтиёж 53- ва 117- новеллалар ёрдамида 
қондирилди. Сеп мулки ва ҳеч қандай бошқа маблағга эга бўлмаган хотинга 
Юстиниан фарзандлари билан бирга бир хил ҳажмда мерос олиш ҳуқуқини 
берди, лекин аёллар бу мулкни тасарруф қилиш ҳуқуқидан маҳрум эди,
яъни улар фақат фойдаланиш ҳуқуқига (ususfructus) эга эди; 
е) вориси топилмаган мерос мулки давлат ёки корпорацияга тегишли 
бўлиб,