Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

actio tutelae
contraria 
бўйича эса, ҳомийларга уларнинг аввалги ҳимоясидаги шахсларга 
қарши берилиши мумкин бўлган. 
Классик даврдан кейин эса ҳимоядаги шахс манфаатлари ҳомийнинг 
мулкига нисбатан қилинадиган ипотека киритилиши йўли билан ҳимоя
қилинган. 
Аёлларнинг ҳомийликка олиниши.
Қадимги римликлар фикри бўйича, 
аёллар вояга етгандан кейин ҳам ҳомийлик остида бўлиши керак эди. Аёллар 
устидан ҳомийлик вояга етмаган шахслар устидан ўрнатиладиган ҳомийлик 
асосларига ўхшаш тарзда тайинланар эди. Лекин вақт ўтиши билан,
римликлар вояга етган аёлларни ҳомийликка олиш зарурати йўқлигига 
ишонч ҳосил қилган ҳолда, бу қоидани tutela fiduciariaни киритиш йўли 
билан бирмунча ўзгартирдилар. Tutela optiva васиятномага асосланиб, 
paterfamiliasнинг умр йўлдоши ўзига ҳомийни эркин равишда танлаган. 
Tutela fiduciariaни аёл агнатларнинг қонуний ҳомийлигини хоҳламаган 
пайтда амалга оширилган. Бу ҳолда аёл биронта эркак билан сохта никоҳ 
тузган (coemptio fiduciae causa), эри аёлни никоҳ тузилгандан кейин 
реманципация, яъни in mancipatio ҳолатидан озод қилиб, унинг ҳомийси 
бўлиш тўғрисида келишишган. Бу йўл билан аёл унинг устидан ҳомийлик 
ўрнатилишининг олдини олган ва кейинчалик аёлларга агнат ҳомийлик 
ўрнатилиши ортиқча бўлиб қолди (lex Claudia). Шу тариқа аёлларга 
ҳомийлик ўрнатиш аста-секин барҳам топиб борди ва бу борада Август 
фармойиши ҳамда император Гонорий конституцияси муҳим роль ўйнади. 
Аёллар ҳомийлик остида бўлган вақт давомида ҳомий аёлга нисбатан 
ҳеч қандай ҳуқуқларга эга бўлмаган, ҳомийнинг асосий ҳуқуқи 
interpositio
auctoritatis
дан иборат бўлиб, қадимги ҳуқуқ (actus legitimi) бўйича аёлнинг 
энг муҳим битимларга киришишига рухсат беришидан иборат бўлган. Бошқа 
ҳуқуқий ҳаракатларда аёл ўзи мустақил равишда иштирок этган. 
Actus 

---

96 
legitimi 
мақсадлари йўлида гонорар ҳуқуқи бўйича альтернатив ҳуқуқий 
ҳаракатларни содир этишга рухсат берилгандан кейин аёл тўла муомала 
лаёқатига эга бўлди. Бу ҳолат айниқса аёл томонидан давлат органларининг 
ёрдамида оптив ва фидуциар ҳомийлар улар истамаган пайтда ҳам аёл 
хоҳлаган битимларга киришишига рухсат беришга мажбур этиш ҳоллари 
рўй бергандан кейин содир бўлди.