Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Сеп мулки ва тўй совғаси. 
Оила истеъмолчиларга айланиши 
натижасида никоҳ қуриш пайтида янги ташкил бўлаётган оила ва уларнинг 
бўлажак фарзандларининг моддий эҳтиёжларини қондириш мақсадида
алоҳида маблағ керак бўлган. Янги қурилаётган оила агнат қардошлик 
тамойилига асосланган ва оилада paterfamilias ва sui juris ҳисобланган оила 
аъзолари унга мулкий жиҳатдан қарам бўлган даврда янги ташкил бўлган
оиланинг моддий эҳтиёжларини қондириш учун талаб қилинадиган мулк 
бериш келин оиласи зиммасига юклатилган. Кейинчалик, когнат 

---

83 
қариндошлик кенг тарқалган пайтда ва alieni juris шахслар бирмунча 
мулкий мустақилликка эришган пайтда ва, айниқса, оилалар ўз 
хўжаликларини ўзлари ташкил қилиш имкониятига эга бўла бошлагандан 
кейин оила эҳтиёжлари учун мулк топиш эр зиммасига юклатила бошланди. 
Шу пайтдан бошлаб никоҳ қурилгандан сўнг оила эҳтиёжи учун 
бериладиган мулк 2 қисмдан иборат бўла бошлади: аёл оиласи томонидан 
бериладиган сеп мулки ва эр томонидан бериладиган тўй совғаси. 
а) 
Сеп мулки 
–
dos.
Турмуш қуриш учун муҳим бўлган маблағнинг 
асосий кўриниши сифатида сеп мулки – 
dos
аёл оиласи томонидан 
бериладиган бўлиб, «ibi dos esse debet, ubi onera matrimonii sunt» деб 
аталган. Сеп мулки бериш мажбурияти агарда у sui juris бўлса аёлга, alieni
juris бўлса унинг оила бошлиғига юкланган. Қиз фарзанд эманципация 
қилинса – унинг отаси, баъзи ҳолларда қизнинг онаси ҳам сеп мулки 
беришга мажбур бўлган. Келиб чиқишига кўра, сеп мулки 2 га бўлинган:
dos profecticia 
ёки келиннинг paterfamiliasи томонидан бериладиган сеп 
мулки ва
dos adventicia
ёки бошқа манбалардан келиб чиқадиган сеп мулки. 
Сеп мулкини тақдим этиш усули ҳам турлича бўлган.
Datio dotis
ёки сеп 
мулкини эрга бериш эрнинг хотинга берилган сеп мулкини бошқаришга 
киришиши турли усуллар (mancipatio, in jure cessio, traditio) билан амалга 
оширилган (стипуляция асосида эгалик қилиш, талаб бўйича цессия вб).