Suvoqchilik va pardozlash ishlari

1 .6 . Q o rish m a la r g a q o 'sh ila d ig a n q o 'sh ilm a la r
( G O S T 2 4 2 1 1 - 9 1 )
Suvoq qorishm alariga zarur xossalar berish (m asalan, qorishm a 
qotishini tezlatish, sekinlatish), b o g i o v c h i sarfini kamaytirish va 
bosh q a m aq sa d lard a q o ‘shilm alar q o ‘shiladi. Q o ‘shilm alar vazi- 
fasiga k o ‘ra: plastifikatlovchi, t o ld i r u v c h i , qotishni tezlatuvchi va 
sekinlatuvchilarga b o l i n a d i .
Plastifikatlovchi q o ‘sh ilm ala r suvni tutib turish va bu bilan 
q u r u q — issiq s haroitda q o ris h m a n i yoyiluvchan holatda tutib t u ­
rish u c h u n xizm at qiladi.
S e m e n t q orishm alariga plastifikatlovchi q o ‘sh ilm ala r sifati­
da, k o 'p in c h a , a n o rg a n ik yoki organik tarkibli h a r xil m oddala r 
q o ‘shiladi.
15

---

„ M u ra k k a b “ plastifikatlovchi q o ris h m a la r tayyorlash u c h u n
o hak, tu p ro q , 
I E M (issiqlik elektr m arkazi), t o ‘yingan d o m n a
sh la g i, d i a t o m i t , tre p e l va s h u k a b ila r d a n f o y d a la n ila d i. Bu 
q o ‘shilam alarga q o ‘yiladigan asosiy talab s h u n d a n iboratki, ular 
tarkibida oson eriydigan tuzlar b o im a s lig i kerak, aks holda suvoq 
yuzasi ,,sho‘rlashi“ m um kin.
K eng tarqalgan organik q o ‘shilm alar ju m lasig a sulfit achitqili 
b ijg ltg ic h ( S D B ), suvda eriydigan saqichsim on m o d d a (A S F sm o - 
lasi); plastifikatlovchi — havo tortuvchi q o ‘sh ilm ala r — m ilonaft, 
sovunli e ru v c h a n V L X K smolasi, G K J - 1 0 natriy etilsilikonati, 
G K J - 1 1 n a triy m etilsilikonati; havo to rtu v c h i q o ‘s h ilm a la r — 
havo tortuvchi neytrallangan sm ola SN V , sintetik sirt — aktiv 
q o ‘s h il m a S P D , s o v u n la n g a n y o g ‘o c h p e k i S N I P S - 1 kiradi. 
Q o ‘shilm alar qorishm aga suv bilan birga q o ‘shiladi.
A gar texnik-iqtisodiy j ih a td a n zarurligi va q orishm aga za ru r 
s a m a ra berishi asoslab berilgan b o i s a , y u q o r id a aytib o ‘tilgan 
bo sh q a q o ‘s h ilm ala rd a n h am foydalanish m u m k in .
Q orishm aga kerakli xossalar berish u c h u n b a ’z an 
ikki 
va 
u n d a n o rtiq m o d d a l a r d a n ib o ra t (k o m p le k s) q o ‘s h ilm a la rd a n
foydalaniladi.
O d a td a , q o ‘shilm a b o g i o v c h i massasiga nisbatan 0,1 — 0,3 % 
m iq d o r d a q o ‘shiladi. B iroq, a n iq m a te ria lla r u c h u n , sharoitni 
hisobga olib, q o ‘sh ilm a m iqdorini o ‘zgartirish tavsiya etiladi. Bu 
m asala qurilish laboratoriyasida q o rish m a tarkibini tanlashda hal 
etiladi.
T o l d i r g i c h l a r q o r is h m a g a u n in g z ic h lig in i o s h irish , y o y i­
luvchanligini yaxshilash va s e m e n t sarfini ka m a y tirish m a q s a ­
dida q o ‘shiladi. U lar to g ‘ jinslari yoki s a n o at chiqindilari: kvars 
q u m i, q u m to s h la r , d o lo m itla r, otilib c h iq q a n jin s lar, lyosslar, 
yoqilg'i va d o m n a shlaklarini m ayin m aydalab olinadi. Havo ning 
nisbiy namligi 50 % dan kam b o i g a n q u ru q — issiq iqlimli h u d u d -
larda yuqori m arkali se m e n t sarfini kam aytirish z a ru r b o l g a n d a
■qo‘shilm a — t o ld i r g i c h la r q o ‘shish, ayniqsa, sam arali h isobla ­
nadi. T o l d ir g ic h la rn in g tuyilish mayinligi s h u n d a y b o i i s h i ke- 
rakki, 008 nom erli elakdan o ‘tkazilgandagi qoldiqning m iqdori
16

---

t o ld i r g i c h n in g n a m u n a elakdan o 'tk a z is h d a n oldingi massasiga 
nisbatan 15 % dan oshm asin.