Axborot texnologiyalari, tarmoqlar va telekommunikatsiyalar

WEB DASTURLARNI HIMOYALASHDA LARAVEL 
FRAMEWORKINING SHIFRLASH ALGROTIMLARI 
Xo‘jamuratov Bekmurod, Taxirova Gulhayo, Abdikarimova Gulzoda, Ortiqov 
Bekzod 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Urganch filiali 
 
Annotatsiya 
Shifrlash - bu har qanday uchinchi foydalanuvchi ma’lumotni o‘qiy 
olmaydigan ba’zi algoritmlar yordamida oddiy matnni xabarga aylantirish jarayoni. 
Bu maxfiy ma’lumotlarni uzatish uchun foydalidir, chunki buzg‘unchining 
uzatilgan ma’lumotni nishonga olish ehtimoli kamroq. Ushbu ishda aynan web 
dasturlarni himoya qilishda Laravel frameworkining algoritmlari keltirib o‘tiladi. 
Kalit so‘zlar
: Kalit, kriptografiya, MAC, shifrlash, deshifrlash. 
Adabiyotlar tahlili 
Shifrlash Kriptografiya deb ataladigan jarayon yordamida amalga oshiriladi. 
Shifrlanishi kerak bo‘lgan matn oddiy matn deb ataladi va shifrlashdan keyin 
olingan matn yoki xabar shifrlangan matn deb ataladi. Shifrlangan matnni oddiy 
matnga aylantirish jarayoni shifrni ochish deb ataladi. 
Laravel shifrlash uchun Open SSL-dan foydalanadigan AES-256 va AES- 
128 shifrlash vositalaridan foydalanadi [1]. Laravel tarkibiga kiritilgan barcha 
qiymatlar protokol xabari autentifikatsiya kodi yordamida imzolanadi, shunda 
asosiy qiymat shifrlangandan keyin o‘zgartirilmaydi. 
Konfiguratsiyasi: 
Laravelda kalitni yaratish uchun ishlatiladigan buyruq quyidagicha: 
php artisan key:generate 
Shuni esda tutingki, bu buyruq PHP xavfsiz tasodifiy baytlar generatoridan 
foydalanadi va quyidagi rasmda keltirib o‘tiladi (1-rasm). 
1-rasm. Laravelda kalitni generatsiya qilish. 
Yuqorida keltirilgan buyruq veb-ilovada ishlatilishi mumkin bo‘lgan kalitni 
yaratishda yordam beradi [3]. Quyida 2-rasmga e’tibor bering 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
484 
2-rasm. Laravelda kalitni shifrlash algoritmi. 
Shifrlash uchun qiymatlar config/app.php faylida to‘g‘ri moslashtirilgan 
bo‘lib, u shifrlash uchun ikkita parametr, ya’ni kalit va shifrni o‘z ichiga oladi. 
Agar ushbu kalit yordamida qiymat to‘g‘ri moslashtirilmagan bo‘lsa, Laravelda 
shifrlangan barcha qiymatlar xavfsiz bo‘lmaydi [3]. 
Qiymatni shifrlash Laravel klassi kontrollerlarida shifrlash yordamchisi 
orqali amalga oshirilishi mumkin. Ushbu qiymatlar OpenSSL va AES-256 shifrlari 
yordamida shifrlangan. Barcha shifrlangan qiymatlar shifrlangan satrdagi har 
qanday o‘zgarishlarni tekshirish uchun xabar autentifikatsiya kodi (MAC – 
Message authentication code) bilan imzolanadi [4]. Quyida ko‘rsatilgan kod 
kontrollerda keltirib o‘tilgan va maxfiy xabarni saqlash uchun ishlatiladi. 
namespace App\Http\Controllers; 
use Illuminate\Http\Request; 
use App\Http\Controllers\Controller; 
class DemoController extends Controller{ 
public function storeSecret(Request $request, $id) { 
$user = User::findOrFail($id); 
$user->fill([ 
‘secret’ => encrypt($request->secret) 
])->save(); 
} 
} 
Deshifrlash jarayoni: Qiymatlarning shifrini ochish shifrlash yordamchisi 
yordamida amalga oshiriladi. Quyidagi kod satrlariga e’tibor bering 
use Illuminate\Contracts\Encryption\DecryptException; 
try { 
$decrypted = decrypt($encryptedValue); 
} catch (DecryptException $e) { 
} 

---

International scientific conference "INFORMATION TECHNOLOGIES, NETWORKS AND 
TELECOMMUNICATIONS" ITN&T-2022 Urgench, 2022y April 29-30 
485 
Shuni eslatib o‘tish joizki, agar MAC noto‘g‘ri ishlatilganligi sababli shifrni 
ochish jarayoni muvaffaqiyatli bo‘lmasa, bu xatolik qayerda va qanday xatolik 
ekani ekranda chop etiladi. 
Xulosa 
Web 
dasturlarni 
himoyalashda 
laravel 
frameworkining 
shifrlash 
algrotimlaridan foydalangan holda dastur tuzish, dastur xavfsizligiga bugungi 
kunda javob bera oladi va xujumlarga bardoshli hisoblanadi.