Hayotning 101 qoidasi Uzbekistan 978-613-9-45185-2

37.O’z vaqtingizni boshqaring.
 
Men doim odamlarning g’alati fikrlari guvohi bo’laman: Agar bugun yana ozgina vaqtim 
bo’lganda men ko’p narsa qilgan bo’lardim deyishadi-yu, lekin berilgan vaqtni ham 
behuda sarflashadi.Vaqt - oliy hakam. Har birimiz uchun bir xil qilib har kuni yigirma 
to’rt soat berilgan. Biz insonlarni har xil toifaga, ular o’z vaqtlaridan qay darajada 
unumli foydalanib, nimalarga erishganlariga qarab ajratamiz.
Ko’pchiligimiz vaqt tugamaydi, uning oxiri yo’q, go’yoki biz hamma ishlarimizni qila 
olishimiz uchun cheksiz vaqt berilgan deb fikr yuritamiz. Ammo shuni bilishimiz 
kerakki, to’kis yashashimiz uchun barcha ishlarni vaqtida bajarishimiz ham zarur. Biz 
o’zimizga yoqmagan ishni orqaga surib o’z muvaffaqqiyatlarimizni ham keyinga surib 
qo’yamiz, shu yo’lda doimo kunimiz favqulotdagi vaziyatlar bilan o’tib ketadi. Bu 
keyinchalik pushaymon bo’lish uchun tayyor sabab desak bo’ladi. Roman yozuvchi Paul 
Bovles shunday degan ekan:
Biz qachon o’lishimizni bilmaganimiz uchun, hayot juda ham yaxshi darajada deb fikr 
yuritamiz. Ammo bir necha soniyalarda ham ko’p narsalar sodir bo’lishi mumkin, juda 
kam soniyalar orasida. Siz balki bir necha marotaba o’z yoshligingizdagi tushlik vaqtini 
eslaysiz , chunki aynan o’sha vaqt mobayni sizning hayotingizda chuqur o’rin egallagan 
bo’lib , balkim bu paytlarsiz hayotingizni tasavvur ham qila olmassiz? Deyarli 4 yoki 5 
marta eslarsiz. Bundan ko’p bo’lmaydi. To’lin oyni umringiz davomida necha marta 
kuzatish imkoniyatiga ega bo’lasiz? Balki 20 martadir.Lekin bu o’zingizga hech qachon 
tugamaydigandek tuyiladi.
O’z vaqtingizni boshqarishga o’zingizni samarali unday oling. Hushyor bo’lish 
qobiliyatingizni rivojlantiring, bu hayotingizda vaqt qanchalar muhim ekanini
isbotlaydi. Odamlar o’zlarining qimmatbaho vaqtlarini behudaga sarflashlariga yo’l 
qo’ymang.
38.O’zingizni qo’lga oling.
 
Insonlarning jahllari chiqishi juda oson. Aristotel “ Lekin to’g’ri odamdan, to’g’ri 
holatdan, to’g’ri vaqtdan, malum bir maqsadga ko’ra to’g’ri yo’lda g’azablanish oson 
emas” – deb aytgan. Hayotda stresslar va bosimlar orasida yashar ekanmiz, oddiy bir

---

38
nojo’ya harakatdan ham jahlimiz chiqishi oson bo’ladi. Og’ir kunlar orasida ishdan 
uyga shoshayotganimizda mashinani sekin haydayotgan havdovchga baqiramiz va bu 
holat butun dunyoda kuzatiladi. Oziq – ovqat do’konidan narsa xarid qilayotganimizda, 
bizga kerakki buyumlar qatoriga emas boshqa yo’nalishga yuborgan sotuvchidan 
g’azablanamiz. Kechki ovqatni tanovul qilayotganimizda, televizorda biz ko’rishni 
xohlaydigan narsalar o’rniga ekranda paydo bo’lgan har xil mahsulotlar reklamasini 
ko’rib ham jahlimiz chiqadi.
Insonlarning jahli chiqishi har kuni takrorlanib odat tusiga aylanadi. Va boshqa odatlar 
kabi bu ham tabiiy holat darajasiga chiqadi. Shundan so’ng shaxsiy hayotdagi 
aloqalaringizga putur yeta boshlaydi, biznes hamkorlaringizni bu fe’l-atvoringizdan 
so’ng sizga bo’lgan ishonchi kamayadi. Bunday og’ir holatlarda yoningizga og’ir bosiq 
insonlarni chaqiring. Inqiroz vaqtida asablaringizni asrashingiz sizni keyninchalik 
paydo bo’ladigan og’riq va azoblardan asrab qoladi. Jahl chiqqanda aytib yuborilgan 
yomon so’zlar bir necha daqiqalarda butun bir do’stlikni buzib yuborishi mumkin. So’z 
kamon o’qiga o’xshaydi, aytildimi qaytarib olib bo’lmaydi. Shundan xulosa qilib o’z 
nutqingizda ehtiyot bo’lib so’z qo’llang.
O’z jahlingizni jilovlashning zo’r yo’li bu jahlingizni chiqargan insonga qarab
ichingizda 100gacha sanab keyin javob bering. Boshqa bir yo’li “Uch eshik viktorinasi” 
deb nomlanadi. Qadimda donolar ular aytmoqchi bo’lgan so’zlar uch eshikdan 
o’tgandagina so’zlashgan. Birinchi eshikka qarab bu so’z haqqoniymi deb so’rashgan. 
Keyin ular bu so’z xushmuomalami deb so’rashgan. Agar bu so’z haqqoniy va adolatli 
bo’lsa bu uchinchi eshikdan chiqqan, agar so’z odob doirasiga to’g’ri kelsa bu so’zni 
lablari bilan aytib butun dunyoga yoyishgan. “ Odamlarga shunday munosabatda bo’lki,
ular qanday bo’lishlari kerak bo’lsa shunday bo’lishsin, ularga qo’lidan keladigan 
darajada yuksalishlariga ko’maklash”-deb buyuk germaniyalik shoir Johan Wolfgang 
von Gyote aytib o’tgan. Bu so’zlar haligacha hayotdir.