Academic research in educational sciences volume 1

 
MUHOKAMA
Estetik ong ijtimoiy ongning ba’zi shakllaridan orqada qolishi mumkin. 
Masalan, ijtimoiy hayotda siyosiy yetuklik yuksak darajaga ko’tarilgan, lekin estetik 
didi orqada qolgan. Estetik ongning nisbiy mustaqilligi ko’rinishlaridan biri vorislikdir. 
Chunki yangi estetik qarashlar, g’oyalar, nazariyalar bo’sh yerda vujudga kelmaydi. 
Ular jamiyatning oldingi estetik va badiiy ravnaqi natijasida jamlangan hissa va aqliy 
hosilalar, bilimlar zahirasining davomi sifatida amal qiladilar. Estetik ong vorisligi 
deganda o’tmishdagi estetik qarashlar, nazariyalar istiqboli taraqqiyotining yangi 
shart-sharoitlari, manfaat va maqsadlariga xizmat qiladigan boyliklarni saqlab 
asrashni, ularni muayyan davrga singdirib yuborishni tushunamiz. Vorislik estetik 
ongning barcha estetik qarashlar va nazariyalariga, estetik did va estetik his 
bo’g’inlariga taalluqlidir. Estetik ong ijtimoiy hayot in’ikosi bo’lib, jamiyat hayotida 
muhim o’rin tutadi. Jamiyat hayotiga har tomonlama ta’sir o’tkazadi. Jamiyat hayotida 
biror jabha, narsa, zarra yo’qki, ular estetik did, orzu va qarashlardan chetda qolgan 
bo’lsin. Estetik ong moddiy ishlab chiqarishning barcha sohalariga bevosita ta’sir 

---

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2020 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804 
Academic Research, Uzbekistan 588  www.ares.uz 
o’tkazadi. Estetik ong ijtimoiy ongning maxsus shakli sifatida estetik faoliyat bilan 
uzviy bog’liq bo’lib, estetik faoliyat jarayonida shakllanadi. Estetik ong aslida estetik 
faoliyat shaklidir. Estetik ong badiiy ong bilan chambarchas bog’liq, ular bir-biriga 
yaqin tushunchalar bo’lsa-da, bir xil ma’noni anglatmaydi. Estetik ong voqyelikni 
butun borlig’icha idrok etib, qayta ishlash jarayonida vujudga kelsa, badiiy ong 
san’atni yaratish va idrok etish jarayonida namoyon bo’ladi. Badiiy asarlar tizimida 
ifodalangan estetik ongning aks etish ko’lami ancha keng bo’lib, u odamlarning mehnat 
faoliyatida, uning 
natijalari 
va 
moddiy-ma’naviy 
ma’naviyatining barcha 
qadriyatlarida o’z ifodasini topadi. Estetik ongning ijtimoiy ong sifatidagi 
ko’rinishidan yakka odam estetik ongi ko’rinishi farq qiladi. Yakka odam estetik ongi 
bu aniq bir ongdir. Estetik ong bilan yakka odam ongi o’z subyektlariga egalik jihatidan 
ham farqlanadilar. Ijtimoiy tabaqalar, qatlamlar, guruhlar, millatlar, elatlar, xalqlar 
estetik ong subyekti sifatida nomoyon bo’lsa, yakka odam estetik ongining subyekti bu 
muayyan bir shaxsdir. Yakka odam estetik ongi o’z mahsuli jihatidan farqlanadi. 
Jamiyatda estetik ongning mazmuni yakka odam estetik ongidan ancha keng va boy 
bo’lib, o’rnak bo’lishi mumkin. Chunki u mazkur shaxsga xos bo’lgan barcha 
ma’naviy bilimlarni o’zida mujassamlashtiradi. Lekin yakka shaxs estetik ongi ijtimoiy 
estetik ong tarkibida harakat qiladi. Ya’ni ijtimoiy estetik ong bilan yakka odam estetik 
ongi o’rtasida uzviy ichki bog’liqlik mavjud. Ularni bir-biridan faqat ilmiy-nazariy 
tahlil qilish orqali farqlash mumkin. 
XULOSA
Badiiy ong badiiy asarlar tizimida ifodalangan jamiyatning estetik ongi 
murakkab tizimli harakatchan, o’zaro uzviy aloqadorlikda bo’lgan bir qator qismlardan 
iborat bo’ladi. Estetik ongning turg’un va uyg’un qismlari estetik hislar, orzular, 
qarashlar va nazariyalardir. Shu bois ularga alohida to’xtalib o’tamiz. estetik his-
tuyg’ular umuman inson ongining ajralmas qismi bo’ladi. Maktab o’quvchilarini ruhiy 
hayotining boshqa xususiyatlari singari his-tuyg’ularda ham voqyelik in’ikos etiladi. 
Bu in’ikos o’ziga xos bo’lib, unda bilish, kechinmalar, baholashlar o’zaro chirmashib 
ketgan bo’ladi. His-tuyg’ular asosan insonning o’z ehtiyojlarini qondirishi yoki aksi 
munosabati bilan bog’liq holda vujudga keladi. Estetik his-tuyg’ular aqliy va axloqiy 
tuyg’ular bilan bir qatorda eng oliy ijtimoiy tuyg’u turmushiga mansubdir. Bu yerda 
ijtimoiy iborasi estetik his-tuyg’ularning jamiyat bag’rida vujudga kelib, uning 
bag’rida rivojlanadi. Estetik his-tuyg’ular necha ming yillar davomida inson 
nafosatining tabiiy shart-sharoitlarini o’zlashtirish jarayonida shakllanadi. Estetik his-
tuyg’ular murakkab ijtimoiy hodisa sifatida nafosat, hamohanglik, ohang shakllari, 
uyg’unlik kabi tushunchalar bilan birga shodlanish, hayratlanish, ajablanish, zavq-

---