II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/
87
fanida “Ona tili”, “Atrof olam” va “Odobnoma” darsliklaridagi mavzu va matnlarning aynan
takrori ham koʻplab tanqidlarga sabab boʻlib kelgan.
Pedagoglar va ota-onalarning takliflarini inobatga olib, mavjud muammolarni bartaraf
etish maqsadida yangi Milliy oʻquv dasturi asosida “Ona tili” va “Oʻqish” fanlari , “Ona tili
va oʻqish savodxonligi” faniga birlashtirildi.
“Ona tili va oʻqish savodxonligi” fanida matnni oʻqish, uning asosida mashq va
topshiriqlarni bajarish orqali oʻquvchida oʻqish koʻnikmasi rivojlanib, ona tiliga doir bilimlar
shakllanadi.
Milliy oʻquv dasturida asosiy vazifa etib oʻquvchilarda oʻqib va tinglab tushunish, fikrini
bayon etish, yozish koʻnikmalarini rivojlantirish belgilangan.
Respublikamiz yaqin yillarda ishtirok etadigan PIRLS
baholash dasturida ham
boshlangʻich sinf oʻquvchilarining savodxonligi mazkur mezonlar asosida baholanadi.
Finlyandiya, Buyuk Britaniya, AQSH, Turkiya, shuningdek qoʻshni Qozogʻiston va
Tojikiston tajribalaridan kelib chiqib, boshlangʻich sinflarda “integratsiyalashgan dastur
asosida “Ona tili va oʻqish savodxonligi fani joriy etilishi belgilangan.
“Ona tili” va “Oʻqish” fanlaridan bitta oʻqituvchi dars berishini inobatga olsak, “Ona tili
va oʻqish savodxonligi” fanining joriy etilishi oʻqituvchi yuklamasi va ish haqiga taʼsir
koʻrsatmaydi.
Zamonaviy taʼlim
tizimida fan dasturlari, oʻquv-metodik manbalar, oʻzgaruvchan va
taʼsirchan usul va uslublar, axborot kommunikatsiya texnologiyalarining
mavjudligi hamda
takomillashib borayotgani ham pedagogik maqsad va vazifalarga erishishning muhim amaliy-
uslubiy yordamchilaridir. Shunday boʻlsa ham, bilim berish va olishning sifat darajasi hamon
qoniqarsiz, faxrlantiruvchi sabablar hamon sanoqli. Ushbu holatda esa ona tili fani soatlarining
qisqartirilishi nihoyatda tushunarsiz va ogʻriqli!
Bu bir
tomondan, umumiy oʻrta taʼlim misolida ona tili – davlat tilining nufuzi va
maqomiga, jamiyat nazdidagi viqor va martabasiga muayyan darajada salbiy taʼsir etadi, yana
bir tomondan, ushbu fan oʻqituvchilarining ish hajmi qisqarishiga, faoliyat samaradorligi
pasayishiga olib keladi.
Toʻgʻri, bu tashabbus mavjud vaziyat
va tajribalar tahlili mahsuli, puxta va pishiq
oʻylangan boʻlishi ehtimoldan xoli emas. Shunday boʻlishiga qaramay, Xalq taʼlimi vazirligi
tomonidan metodik jihatdan takomillashtirish soyasi ortida ilgari surilgan mazkur taklifni keng
jamoatchilik jiddiy eʼtiroz bilan qabul qilmoqda. Ona tili fani oʻquv soatlarining qisqartirilishi
shundoq ham oqsoqlanib kelayotgan savodxonlik masalasini yana-da chigallashtirishi borasida
bong
urilmoqda.
Aslida ona tili va adabiyot fanlarining oʻquvchi shaxsini tarbiyalashdagi, ijtimoiy-maʼnaviy
hayotdagi ustuvor jihatlari eʼtiborga olinsa, mazkur fanlarni ham
chet tillar singari sinf
oʻquvchilarini ikki guruhga ajratib oʻqitish zarurati kun tartibiga chiqadi. Bu borada ham soha
mutaxassislari tomonidan uzluksiz ravishda taklif-tavsiyalar berib kelinmoqda. Afsuski,
hanuzgacha ijobiy munosabat yoʻq!
Xoʻsh, xorijiy tilni yaxshi oʻzlashtirsin uchun oʻquvchilarni guruhlashtirish tizimi yoʻlga
qoʻyilgan ekan, ushbu tajribani ona tili taʼlimiga nima uchun qoʻllamaymiz? Nega ona tilini
oʻqitish deganda grammatik qoidalarni nazarda tutaveramiz? Shunday fikrda ekansiz, ona tili
fan dasturlarini, metodik manbalarini chuqurroq oʻrganishni tavsiya etamiz. Ularning asosiy
maqsad va vazifasini teranroq anglash zarur. Shundagina mazkur fanni oʻqitish tizimini
kuchaytirish, dars soatini kengaytirish, metodikasini
takomillashtirish zaruratini, ijtimoiy-
pedagogik ahamiyatini yetarlicha his qila olasiz.
Biz ona tili haqida fikr yuritar ekanmiz, uning, avvalo,
davlat tili ekanligini
unutmasligimiz, ushbu fanning oʻqitish tizimiga ayni shu jihatdan yondashishimiz maqsadga
muvofiq. Taʼlim jarayoni nafaqat oʻquvchi, eng muhimi, mamlakat kelajagi uchun masʼul
avlodni tarbiyalashni nazarda tutadi. Bu omil esa ona tili fani samaradorligini oshirishning
dolzarbligini belgilaydi.
