Mavzu: Biznes va tadbirkorlik subʼektlarida marketing faoliyatini tashkil etish. Biznes va tadbirkorlik subʼektlariga xizmat koʼrsatuvchi bozor infratuzilmalari. Biznes va tadbirkorlikda tavakkalchilik

Tavakkalchilikni kamaytirish yollari 
Mavjud noaniqliklar va xatarlar tadbirkorni 
o‘z
loyihasining foydaliligini chuqur 
tahlil etishga, ishlab chiqarish va boshqa xarajatlarni tejamkorlik asosida puxta 
sarflashga, asosiy vositalar va aylanma mablag‘lardan samarali foydalanishga, baho 
siyosa
tini to‘g‘ri belgilashga undaydi. Aks holda korxona faoliyati ino‘iroz bilan 
yakun topishi mumkin.
 
Tavakkalchilikni kamaytirishning quyidagi 
yo‘l
lari mavjud: 
1. Tavakkalchilikning paydo 
bo‘l
ishidan qochish. 
2. Tavakkalchilikning ta’sirini 
kamaytirish
.
Birinchi holatda tadbirkor 
o‘z
 
faoliyatiga xavf tug‘diradigan har o‘anday 
xatarni chetlab 
o‘t
ishga harakat qiladi.
Ikkinchi holatda esa tadbirkor tavakkalchilikning subyekt ishlab chiqarish-
moliyaviy faoliyatiga ta’sirini (zararni) 
pasaytirish choralarini izlaydi.
•
Tavakkalchilikni kamaytirishning yo‘nalishlarini belgilashda quyidagi 
holatlarni hisobga olish kerak: 
•
agar tadbirkorning faoliyat turi muqarrar ravishda tavakkalchilik bilan 
bog‘langan bo‘l
sa, bunday holatda uni chetlab 
o‘t
ish imkoniyati 
bo‘l
maydi; 
•
bir turdagi tavakkalchilikdan qochish uning ikkinchi turini tug‘dirishi 
mumkin; 
•
tavakkalchilikdan qochish yuqori darajada foyda keltiradigan sohalarda 
biznes imkoniyatlarini cheklaydi; 
•
tadbirkorlik faoliyatining ko‘lami yirik va kutilayotgan foydaning miqdori 
qancha ko‘p bo‘l
sa, tavakkalchilikning yuzaga kelishi ehtimoli ham shuncha 
yuqori 
bo‘l
adi va hokazo. 
Tav
akkalchilikni kamaytirishda tadbirkor uning ta’sirini o‘z
iga olishi, taqsimlashi 
yoki boshqalarga 
o‘t
kazishi mumkin.
Tavakkalchilikni 
o‘ziga olish quyidagi ko‘rinishlarda bo‘l
ishi mumkin: 
1. Oldindan rejalashtirilgan holda zararlarni o‘oplovchi 
maxsus zahira 
jamg‘armalarini yaratish.

---

16 
2. Rejalashtirilmagan tavakkalchilikdan ko‘rilgan zararlarni foyda yoki aktivlar 
hisobidan qoplash. 
Oldindan rejalashtirilgan zahira jamg‘armalarini yaratish o‘z
ini-
o‘z
i 
sug‘urtalash jarayonini anglatadi. Subyekt fav
qulodda yuz beradigan tavakkalchilik 
holatlari uchun foydadan ajratma hisobiga maxsus jamg‘arma (tavakkalchilik 
jamg‘armasi) yaratadi. Masalan, yirik tadbirkorlik subyekti uncha qimmat 
bo‘lmagan uskunani tasodifiy xatarlardan sug‘urtalashni maxsus sug‘urta
kompaniyasi orqali amalga oshirishni ma’qul ko‘rmaydi. O‘z
ini-
o‘zi sug‘urtalash 
zarar ehtimoli kichik 
bo‘lgandagina maqsadga muvofiq. Biroq, zahira jamg‘armasi 
foyda keltirmaydigan o‘lik
 
kapital ekanligi uchun
, tadbirkorlar bunday jamg‘armani 
qisqartirishga harakat qiladilar. 
Ikkinchi holatda, ya’ni rejalashtirilmagan tavakkalchilikni o‘z
iga olishda 
tadbirkorlik firmasi tavakkalchilik natijasidagi yo‘qotishlarni foyda yoki aktivlardan 
qoplashiga to‘g‘ri keladi. Agar yo‘qotishlar hajmi foydadan katta bo‘l
sa, joriy likvidli 
aktivlar yoki xususiy kapitalning bir qismidan voz kechishga to‘g‘ri
keladi. 
Tadbirkorlik tavakkalchiligini pasaytirishning yana bir usuli bu tavakkalchilikni 
taqsimlash yoki birlashtirish 
yo‘li bilan yo‘qotish
larni +isqartirish hisoblanadi.