Issiqlik almashuvchi qurulmalar va ularda jarayonni intensivlash usullari tahlili

b
-rasmda koʻp yoʻlli 
qobiq quvurli issiqlik almashinish qurilmaining sxemasi 
keltirilgan. 
a
-rasm. Bir yoʻlli qobiq quvurli issiqlik almashinish 
qurilmaining sxemasi 1- qobiq; 2-quvur toʻrlari; 3-quvurlar; 
4-qopqoq; 5 va 6-issiqlik yoki sovuqlik tashuvchi agentlar 
(I va II) uchun shtutserlar. 
b
-rasm. Koʻp yoʻlli qobiq 
quvurli issiqlik almashinish qurilmasining sxemasi 1- 
qopqoq; 2-toʻsiqlar; I va II -issiqlik yoki sovuqlik 
tashuvchi agentlar shtutser. 
Sanoatda 4-6 yoʻlli qobiq quvurli qurilmalar 
ishlatiladi, chunki yoʻllarning soni ortib borishi bilan 
qurilmaning gidravlik qarsxiligi ortib, konstruktsiyasi 
murakkablashadi. Qobiq-quvurli qurilmalarda qobiq bilan 
quvurlar orasidagi haroratlarning farqiga qarab quvur va 
qobiqning uzayishi har xil boʻladi. Shuning uchun qobiq quvurli qurilmalar 
konstruktsiyasiga koʻra ikki xil boʻladi: 
1)
Qo’zg’almas to’rli; 
2)
Kompensatorli. 
Qobiq quvirli issiqlik almashinish qurilmalar GOST 9929-82 ga asosan 
po’latdan quyidagi tiplar bo’yicha tayyorlanadi: 

---

“SCIENCE AND EDUCATION” SCIENTIFIC JOURNAL/ISSN 2181-0842 MAY 2022/VOLUME2 ISSUE5 
WWW.OPENSCIENCE.UZ 
N - qo’zg’almas truba to’rlari bilan; 
L - temperatura yuqori bo’lganda qobiq va trubalarning turlicha uzayishini 
hisobga oluvchi va qobiqda joylashgan kompensator bilan;
P - harakatchan qalpoqchali;
U - simon trubali;
PK - harakatchan qalpoqchali va undagi kompensator bilan. 
Sanoatda suyuq va gaz muhitining temperaturasi 60 — 600°C gacha oʻzgargan 
sharoitda ishlatiladigan qobiq quvurli issiqlik almashinish qurilmalarining ayrim 
parametrlari quyidagi jadvalda keltirilgan. 
Haroratlar farqi 50
o
C dan katta boʻlganda quvurlar va qobiqning har xil 
uzayishini kompensatsiyalash maqsadida linzali kompensatorlisuzuvchan kallakli va 
U - simon quvurli qobiq quvurli qurilmalar ishlatiladi.
Linzali kompensator qurilmalar quvur va qurilma devori oʻrtasidagi bosim 5 2 
6

10 H / м 6∙105 N/m2 gacha boʻlgan muhitlarda ishlatiladi. 
U - simon qobiq quvurli qurilmalarda issiqlik ta’sirida quvurlarning 
uzayishidagi kompensatsiyani quvur qurilmalarining oʻzi bajaradi. 
Rasmda suzuvchan kallakli qobiq quvurli qurilma tasvirlangan boʻlib, unda 
quvur toʻrlaridan biri qobiqqa mahkamlanmagan boʻladi. Shuning uchun harorat 
deformatsiyasi natijasida quvurlar toʻplami korpus ichida erkin qoʻzg’ala oladi. 
Qurilma quyidagicha ishlaydi. Mahsulot oqimlaridan biri shtutser orqali 
taqsimlash kamerasiga beriladi, soʻngra quvurlar boʻshlig’i orqali oʻtib, 
harakatlanadigan quvurlar toʻri va uning qopqog’i hosil qiluvchi kameraga oʻtadi. 

---

“SCIENCE AND EDUCATION” SCIENTIFIC JOURNAL/ISSN 2181-0842 MAY 2022/VOLUME2 ISSUE5 
WWW.OPENSCIENCE.UZ 
Kamerada oʻz yoʻnalishini oʻzgartirib, qolgan quvurlar orqali yana taqsimlash 
kamerasiga qaytadi. Bu kamera tekis toʻsiq yordamida ikki qismga boʻlingan. 
Shunday toʻsiqlar yordamida qurilmani quvurlar boʻshlig’i boʻyicha 2, 4 va undan 
ortiq zonalarga ajratish mumkin. 
Ishlab chiqarishning quvvatini oshirish uchun issiqlik almashinish qurilmalari 
samarali ishlashi, konstruktsiyasi sodda boʻlishi va mahsulot sifatiga ta’sir 
koʻrsatmasligi zarur. Bundan tashqari, qurilmada issiqlik almashinuv yuzalarni 
koʻpaytirish, issiqlik tashuvchi agentlardan maksimal foydalanish, jarayonni 
jadallashtirish va sarflanadigan energiyani kamaytirish muhimdir. Bu omillar qurilma 
ish unumdorligini oshirishga va uning konstruktiv oʻlchamlarini kichiraytirishga 
xizmat qiladi. Bu esa oʻz navbatida issiqlik almashinish qurilmalarini ishlatish va 
ta’mirlash uchun ketayotgan sarf-xarajatlarni kamaytiradi. 
Qobiq quvurli qurilmalar quyidagi afzalliklarga ega: 

o’lchamlariga nisbatan issiqlik almashinish yuzasining yuqoriligi; 

tayyorlash jarayonining qulayligi; 

ishonchli ishlashi; 

yuqori bosimlarda ishlatish mumkinligi.