Biologiya 17 14-04-2022. indd

Mitozning ahamiyati:
*Ona hujayraning bo‘linishidan ikkita qiz hujayra hosil bo‘ladi.
*Tirik organizmning o‘sishini ta’minlaydi.
*O‘simliklar vegetativ ko‘payadi.
*Regeneratsiya amalga oshadi. 
Yangi bilimlarni qo‘llang .
Bilish va tushunish.
1. Hujayra sikli nima?
2. Mitoz qanday fazalardan tashkil topgan?
3. Mitozning qaysi bosqichida xromosoma spirallashadi?
4. Kaltakesaklarda regeneratsiya qanday amalga oshadi?
5. O‘simliklarning o‘sishida mitoz qanday ahamiyatga ega?
Qo‘llash. 
Hujayra sikli bosqichlarida DNK va xromosoma sonini mos ravishda juft-
lashtiring.
1-metafaza
5-G1 davr
a-2n2c
2-telofaza
6-anafaza
b-2n4c
3-sintez davri
7-G2 davr
c-4n4c
4-profaza
Sintez. 
Diploid xromosoma soni 38 bo‘lgan tirik organizmga tegishli DNK va xromo-
soma sonini yozing.
a) profaza ....................……………...
b) metafaza ......................…….........

---

70
Biologiya 10
c) anafaza: ............................……....
d) anafaza: ............................……....
Baholash. 
Rasmdagi mitoz jarayoni ketma-ketligini belgilang.
2.13. MEYOZ
Tayanch bilimlarni sinang. 
Meyozning biologik ahamiyati nimada?
Meyoz - hujayradagi xromosoma sonining ikki hissa kamayishi. Meyoz ham mitoz kabi 
interfazadan boshlanadi.
Interfazada 
ATF va oqsil sintezi kabi metabolitik jarayonlar tezlashadi. DNK miqdori 
ikki hissa ortadi. Hayvon hujayralarida sentriolalar ko‘payadi. Meyoz ikki bosqichda sodir 
bo‘ladi: 
1. Reduksion bo‘linish (meyoz I).
2. Ekvatsion bo‘linish (meyoz II).
Reduksion va ekvatsion bo‘linish orasidagi qisqa tanaffus 
interkenez
deb ataladi.
Profaza I.
Eng uzoq davom etadigan davr. Juftlangan xromatin iplari qisqaradi va 
qalinlashadi, xromosomalarga aylanadi, bu esa bo’linish pay-
tida xromosomalarning harakatini osonlashtiradi. Bitta xromosoma ikkita xromatidadan 
iborat. Gomologik xromosomalar uzunligi, sentromeraning joylashuviga ko‘ra o‘xshash 
bo‘ladi. O‘zaro gomologik xromosomalar yaqinlashadi, ular 
to‘rtta xromatidadan iborat bo‘lib, tetrada deb ataladi. Go-
mologik xromosomalarning yaqinlashuvi konyugatsiya, qism-
lari bilan almashinuvi krossingover hodisasi deyiladi.
Profaza I da yadrocha va yadro qobig‘ining parchalanishi 
kuzatiladi. Hayvon hujayrasida sentriola qutblarga harakatla-
nadi. Gomologik xromosomalar yonma-yon joylashgan holda 

---

71
Biologiya 10
ekvator tekisligiga xarakatlanadi. 2n4c.
Metafaza I.
Tetrada ko‘rinishidagi xromosomalar o‘z sen-
tromerlari bilan birgalikda ekvator tekisligi bo‘ylab joyla-
shadi. Bo‘linish urchug‘i iplari sentromeraga birikadi. 2n4c. 
Anafaza I.
Gomologik xromosomalar xromatidalarga
ajralmagan holda qarama-qarshi qutblarga tarqaladi. Har
bir juftdagi ota va ona xromosomalari qutblarga tasodifiy
kombinatsiyalarda tarqaladi. 2n4c.
Telofaza I.
Bu bosqichda xromatinlar despiralla-
shadi, yadro qobig‘i hosil bo‘ladi. Xromosomalar soni
teng gaploid 
to‘plamga ega 
ikkita qiz hu-
jayrani paydo 
qiladi. 1n2c.
Meyozning birinchi va ikkinchi bo‘linishi
o‘rtasidagi bosqich