Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

Masalaning yechimi:
Tegib ketish kuchlanishini quyidagi formula asosida 
aniqlaymiz, ya’ni: 
и
и
тк
R
I
U


(
V
) 
и
ум
н
и
R
R
U
I



3
 
bu erda: 
R
ym
- elektr zanjirining umumiy qurshiligi, (
Om
). 
Elektr zanjirining umumiy qurshiligini hisoblaymiz: 
1948
1500
350
80
18
.









u
o
n
y
e
ym
R
R
R
R
R
(
Om
) 
Elektr zanjirining ishchi tokini hisoblaymiz: 

---

141 
24
,
7456
1500
1948
3
380
3







и
ум
н
и
R
R
U
I
(
A
) 
Tegib ketish kuchlanishini aniqlaymiz: 
74
,
11184356
1500
24
,
7456





и
и
тк
R
I
U
(
V
) 
Agar ishchi-xodim bunday kuchlanishga tegib ketsa, natija o‘limga olib kelishi 
mumkin. 
4. Amaliy mashg‘ulotni bajarish uchun berilgan misollar. 
1-masala.
Elektr jihozining yerga ulash elektrodi diametri 
d=30 mm
li po‘lat 
trubadan tayyorlangan va o‘zunligi 
l=2,5 m
ga teng. Elektrod qumloq tuproqga 
ko‘milgan. Tuproqning qarshiligi 
R=200 Om
ga teng. Elektrodlar sonini aniqlang. 
2-masala.
Qarshiligi 
150 Om
ga teng bo‘lgan bo‘z tuproqga o‘rnatilgan yerga 
ulash qurilmasining umumiy qarshiligini aniqlang. Elektrod burchakli po‘latdan 
tayyorlangan. 
3-masala.
Ishchi-xodim elektr jihozini ajratish vaqtida ayirgichdagi ochiq elektr 
simiga tegib ketdi. Elektr manbaidagi kuchlanish 
U
n
=380 V
. Manba neytrali yerga 
ulangan va qarshiligi 
15 Om
ga teng. Ishchi-xodimning nam xonadagi qarshiligi 
2000 
Om
, oyoq kiyimining qarshiligi 
300 Om
, xona polini qarshiligi 
100 Om
. Tegib ketish 
kuchlanishini aniqlang. 
4-masala.
Elektr qurilmasi tomon kirib keluvchi elektr simining izolyasiyasi 
bo‘zilgan va korpusga tegib qolgan. Elektr manbaining kuchlanishi 
380 V
. Manba 
neytrali yerga ulangan, qarshiligi 
15 Om
. Elektr qurilmasining yerga ulash qarshiligi 
3,5 
Om
. Ishchi-xodimning qarshiligi 
2000 Om
. Agar bunday holatda, ishchi-xodim elektr 
jihoziga tegib ketsa, qanday turdagi jarohat olishi mumkin? 
5-masala.
Tuproq qarshiligi 
400 Om
bo‘lgan holat uchun yerga ulash 
qurilmasi ko‘rsatkichlarini hisoblang. Elektr jihozining dvigatelini quvvati 
30 kVt 
ga 
teng. Elektrod materiali po‘lat polosadan yasalgan va o‘zunligi 
2 m
. 
6-masala.
Elektr agregatining dvigatelini quvvati 
50 kVt
ga teng
.
Elektr 
agregati yerga ulangan, hamda yerga ulash qarshiligi 
3 Om
ga teng. Elektrod sifatida 
diametri 
50 mm
va o‘zunligi 
2 m
li po‘lat truba olingan. Ho‘l qumloq tuproq uchun 
elektrodlar sonini aniqlang. Tuproq qarshiligi 
250 Om
. 
7-masala.
Elektr jihozini yerga ulash bo‘z tuproqda bajarilgan. Tuproq 
qarshiligi 
150 Om
. Yerga ulashning tuzatishkoeffitsienti 
k=1,45
ga teng. Yerga ulash 
qurilmasi ko‘rsatkichlarini hisoblang. 

---

142 
8-masala.
Yerga ulash qurilmasining qarshiligi 
400 Om
ga teng tuproqda 
o‘rnatilgan. Tuproq qarshiligining to‘g‘rilash koeffitsetni 
k=1,3
ga teng. Yerga ulash 
qurilmasining vertikal elektrodlari qarshiligini aniqlang. 
9-masala.
Yerga ulashning vertikal elektrodlarini qarshiligi 
350 Om
ga teng. 
Elektrodlar orasidagi masofa 
2 m
. Yerga ulash qurilmasidagi elektrodlarni 
birlashtiruvchi o‘tkazgich qarshiligini va o‘zunligini aniqlang.