Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

1-elektrodlar; 2-yerga ulanadigan uskuna 
Yerga ulash elektrodlari sun’iy (aynan shu maqsad uchun maxsus o‘rnatilgan 
po‘lat truba, burchaksimon po‘lat, armatura) va tabiiy (boshqa maqsadlarda yerga 
o‘rnatilgan po‘lat materiallar) bo‘lishi mumkin. Tabiiy elektrodlarga po‘lat suv 
quvurlari, bino va inshootlarning temir-beton konstruksiyasidagi yerga ulangan metall 
materiallar va boshqalarni misol qilish mumkin. 
Sun’iy elektrodlar sifatida ishlatilishi lozim bo‘lgan trubalar yoki burchakli 
materiallarning o‘zunligi 
2-3 m
, qalinligi esa 
3,5 mm
dan kam bo‘lmasligi kerak. 
Elektrodlarni bir-biriga ulashda ko‘ndalang kesimining o‘lchami 
4x12 mm
2
bo‘lgan 
yoki diametri 
6 mm
dan kam bo‘lmagan po‘lat materiallardan foydalaniladi. 
Elektr uskunalari va jihozlari quyidagi hollarda yerga ulanishi kerak: 
- 
380 V
va undan yuqori nominal kuchlanishdagi o‘zgaruvchan tok, hamda 
440 
V
va undan yuqori kuchlanishdagi o‘zgarmas tok bilan ishlovchi uskuna va 
jihozlarning barchasi; 
- 
42 V
dan 
380 V
gacha bo‘lgan kuchlanishdagi o‘zgaruvchan, hamda 
110 V
dan 
440 V
gacha bo‘lgan kuchlanishdagi o‘zgarmas tok bilan yuqori va o‘ta xavfli 
sharoitlarda ishlovchi elektr jihozlari; 
- 
42 V
va undan kichik kuchlanishdagi o‘zgaruvchan tok, hamda 
110 V
va undan 
kichik kuchlanishdagi o‘zgarmas tok bilan ishlovchi portlashga moyil elektr jihozlari 
va 
payvandlash 
transformatorlarining 
ikkilamchi 
chulg‘am 
o‘ramlari. Bu 
kuchlanishdagi boshqa elektr jihozlarini yerga ulash shart emas. 
Amaldagi Davlat standartlariga ko‘ra kuchlanishi 
1000 V
gacha bo‘lgan 
uskunalar uchun yerga ulash tizimining qarshiligi 
4 Om
, kuchlanishi 
1000 V
gacha va 
quvvati 
10 kVt
gacha bo‘lgan elektr dvigatellar, generatorlar, hamda transformatorlar 
uchun esa, 
10 Om
gacha ruxsat etiladi. Elektr uskunalarining yerga ulash qurilmasini 

---

135 
tekshirishda ularning elektrodlari va o‘tkazgichlarini holati ko‘zdan kechiriladi va 
qarshiligi o‘lchanadi. Tekshirish har 
6 oyda
bir marta, yuqori va o‘ta xavfli elektr 
uskunalari uchun har 
3 oyda
bir marotaba o‘tkazilishi shart. Ularning qarshiligi esa, bir 
yilda bir marta o‘lchanadi. Bundan tashqari elektr jihozlarni ta’mirlashdan so‘ng yoki 
o‘zoq muddat ishlamasdan turganda ham yerga ulash qurilmasining qarshiligi 
tekshirilishi zarur. 
Yerga ulash qurilmasining qarshiligi amper-voltmetr yoki M-416, M-1103 
markali megometrlar (
2-rasm
) yordamida aniqlanishi mumkin. Bu jihozlar yordamida 
elektr qarshiligini o‘lchash uchun yerga 
0,7-0,8 m
chuqurlikda 2 ta qo‘shimcha elektrod 
o‘rnatiladi. Yordamchi elektrodlar bilan asosiy elektrodlar orasidagi masofa 
20 m
dan 
kam bo‘lmasligi kerak.