Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Kontraktatsiya shartnomasi bo'yicha qishloq xo'jaligi mahsulotlarini
yetishtiruvchi xo'jaliklarning m ulkiy javobgarligi. 
K o n trak tatsiy a 
s h a rtn o m a s ig a m uv ofiq , b a rc h a q ishlo q x o 'ja lig i m a h s u lo tla rin i 
s h a rtn o m a d a b e lg ila n g a n a s s o r tim e n t v a u r la r d a , m u d d a tla r d a
to p s h ir is h d a n aso ssiz b o 'y in to v la g a n x o 'ja lik ta y y o r lo v c h ig a
topshirilmagan mahsulot qiymatining 25 foizi miqdorida jarim a to'laydi 
Jarim a miqdori o'tgan davr (oy, chorak, yil)da m ahsulotning shakllangan 
o'rtacha narxidan kelib chiqib, xarid narxlariga belgilangan ustam alar 
to'lashni ’nisobga olmasdan hisoblab chiqiladi. Bundan tashqari, zararning 
m ahsulot yetkazib berilmaganligi tufayli yuzaga kelgan, jarim a bilan 
, qoplanmagan qismi ham to'lanadi.
Xo'jalik mahsulotni o'z joyida topshirish-qabul qilishga tayyorlab 
qo'ym agan va bu haqda tayyorlovchini ogohlantirm agan, tayyorlovchi 
esa qabul qilish joyiga transport yuborgan bo'lsa, xo'jalik tayyorlovchiga 
transport va transportning bekor tu rib qolishi bo'yicha barcha xarajatlam i 
qoplaydi. Yuvilmaydigan bo'yoq bilan qo'yilgan belgili yoki yot narsalar 
bilan ifloslangan ju n yuklab jo'natiganligi uchun xo'jalik b u n d ay jun 
qiymatining besh foizi miqdorida jarim a to'laydi.
Shartnom ada kelishilgandan pastroq sifatli mahsulotni sotganligi uchun 
xo'jalik javobgar bo'ladi, past sifatli mahsulotni topshirish xo'jaliklarga 
m xsat etilgan shartnom ada nazarda tutilgan hollar b undan mustasno.
1 Ра^монкулов 
\
Олди-сотди шартномаси. Т.: “Адолат” 2000. 109-бет.

---

Tayyorlovchi xo‘jalikka yetkazib bergan idishni yillik kontraktatsiya 
shartnom asi am alda boiish m uddati tugagandan so‘ng qaytarilmaganligi 
u c h u n xo'jalik tayyorlovchiga qaytarilm agan idish qiym atining ikki 
b a ra v a ri m iq d o rid a ja rim a to ia y d i. X o'jalikka to m o n la r o 'rta sid a
kelishilgan hujjatlarga asosan mahsulotga kelgan transportning belgilangan 
m u dd atd an ortiqcha bekor tu rib qolganligi aybdor tomon bekor turib 
qolish bilan bog'liq xarajatlarni to'laydi. Bekor turib qolish vaqti tomonlar 
o'rtasida imzolangan dalolatnomaga muvofiq rasmiylashtiriladi.
A gar yuklab jo'natilgan m ahsulot (bajarilgan ishlar, ko'rsatilgan 
xizm atlar)ning sifati, assortim enti standart talablariga, texnik shartlarga, 
n am u nalarga yoki shartnom ada belgilangan boshqa sh artlarg a javob 
b e rm ag an taq d ird a, ayb d or tom on sifati z a ru r d a ra ja d a bo'lm agan 
m ahsulot (bajarilgan ishlar, ko'rsatilgan xizmatlar) qiymatining 20 foizi 
miqdorida jarim a to'laydi.
K ontraktatsiya shartnom asi bo'yicha m ajburiyatlarni bajarmaganlik 
uchun dehqon, ferm er va shirkat xo'jaliklarining javobgarligini hal etishda 
xizmat ko'rsatuvchi tashkilotlarning o'z m ajburiyatlarini qay darajada 
b a ja rg a n lik la ri h am e ’tib o rg a olinadi. Ju m la d a n , “Qishloq xo'jaligi 
m ah su lo tla ri 
y e tis h tiru v c h ila r bilan tayyorlov, xizm at k o 'rsatish
tashkilotlari o'rtasida shartnom alar tuzish, ularni ro 'yxatd an o'tkazish, 
bajarish, shuningdek ularning bajarilishi monitoringini olib borish tartibi 
to'g'risida”gi Nizomning 79-bandida ilk bor m ahsulot 
yetishtiruvchilar 
tom onidan kontrak tatsiya shartnom alari bajarilm aganligi yoki zarur 
d a r a ja d a b a ja rilm a g a n lig i u c h u n u larn i ja v o b g a rlik k a to rtis h d a , 
shuningdek xatti-h arakatlari (harakatsizligi) natijasida kontraktatsiya 
sh artn o m alari bo'yicha shartno m a m ajburiyatlari ferm er, shirkat va 
dehqon xo'jaliklari tomonidan bajarilmasligi (lozim darajada bajarilmasligi) 
uchun xizmat ko'rsatuvchi (MTP, Qishloqxo'jalikkimyo) tashkilotlarning 
javobgarligi ham ko'rib chiqiladi.
M a ’lu m k i, 
k o n tra k ta ts iy a sh a rtn o m a la ri b o 'y ic h a m ah su lo t 
yetishtiruvchilar tomonidan o'z majburiyatlarining lozim darajada bajarilishi 
(belgilangan hosilni olish) ko'p jihatdan agrotexnika, agrokimyo va boshqa 
agroservis xizm atlarining o'z vaqtida va sifatli o'tkazilishi bilan uzviy 
bog'liqdir. Misol uchun, shudgorlash yoki kimyoviy oziqlantirish ishlarining 
hatto qisqa m uddat kechiktirib bajarilishi ham hosildor-likning keskin 
ravishda pasayib ketishiga va natijada kontraktatsiya shartnomasi bo'yicha 
mahsulot 
yetishtiruvchi majburiyatlarining bajarilmay qolishiga sabab 
bo'ladi. Dem ak, m ahsulot 
yetishtiruvchilarning o'z m ajburiyatlarini 
bajarishlari ko'p jihatdan xizmat ko'rsatuvchi tashkilotlarning vazifalarini

---

q a y d a ra ja d a am alga o sh irish la rig a bevosita b o g 'liq d ir. A vvallari 
ko n tra k tatsiy a shartnom asining bajarilm asligida xizm at ko 'rsatuvchi 
tashkilotlarning aybi bor yoki yo‘qligi inobatga olinmas edi. Bu yangi 
qoidaning kiritilishi fermer, dehqon va shirkat xo'jaliklari manfaatlarini 
himoya qilishda muhim ahamiyatga ega bo'ldi1.