Namangan davlat universiteti b. T. Ataxanov, M. B. Isabayev fuqarolik jamiyati fanidan

PARTIZAN
(fr.) — dushman bosib olgan joylarda ozodlik uchun ko‗ngilli ravishda 
qurolli kurash olib boruvchi. 
PARTOGENEZ 
— partiyalarning kelib chiqishi va rivojlanishini o‗rganuvchi fan. 
Mazkur fan orqali dunyodagi siyosiy partiyalarning vujudga kelishini shakllanishi va 
rivojlanishini tadbiq etadi. 
PARTOKRATIYA 
(ing. 
partocracy
) — partiya hukmronligi bilan tavsiflanuvchi 
hokimiyat shakli. Ulkan haqiqiy hokimiyat markaziy va mahalliy hukumat rahbarlarining 
qo‗lida jamlangan, KPSSning sobiq rahbariyati faoliyatini kamsitgan holda baholash. Bu 
tushuncha bir siyosiy partiyaning harakterini yoritishda ishlatiladi. 
PARTOLOGIYA
— partiyalar haqidagi fan. 
PASPORT 
(fr. 
passeport
– portga kirish ruxsatnomasi) — ayrim davlatlarda fuqaro 
shaxsini tasdiqlovchi hujjat. 
PASSIV SAYLOV HUQUQI
(lot. befarq, faol emas) — saylab qo‗yiladigan davlat 
organlari va hokimiyatning mahalliy vakillik organlariga saylanish huquqi. 
PATERNALIZM 
(lot. 
paternus
– otalarcha, otalik) — otalarcha homiylik 
(g‗amxo‗rlik) tamoyilining butun jamiyatga ko‗chirilishi. Davlatning jamiyatdagi o‗rnini 
kuchaytirish, davlatni fuqarolarga homiylik qilishini amalga oshirishga doir hokimiyat 
institutlarini tuzishga moyil davlat doktrinasi. Bunda hokimiyat xalqning ezgu niyatli 
homiysi sifatida qaraladi va jamiyatdagi munosabatlar pog‗onaviy tus oladi. P. 
davlatning o‗z fuqarolariga, firmalarning o‗z xodimlariga, bir mamlakatning boshqa 
mamlakatga homiylik, g‗amxo‗rlik munosabati; ijtimoiy va mehnat munosabatlarini 
davlatlar o‗rtasida, shuningdek, davlat va firma darajasida tartibga solish shakli. Davlat, 
firmaning ularga qaram bo‗lgan sub‘ektlar - davlatlar, xalqlar, xodimlarga homiylik 
munosabatlarida, shuningdek, shunday g‗amxo‗rlik va homiylikka ishonch bilan qarash 
shakllarida namoyon bo‗ladi. P. butun jamiyat boshlig‗i davlat bo‗lgan bir oila tarzida 
tasavvur etiladi. Nimaning yaxshiligi va yomonligini davlat belgilaydi, har bir kishining 
hokimiyat bo‗g‗inlari tizimida egallagan o‗rnini hisobga olgan holda ne‘matlarni 
taqsimlaydi. P. munosabatlari jamoatchilik an‘analari kuchli bo‗lgan mamlakatlar 
(Yaponiya, Koreya Respublikasi, Ispaniya, Italiya, Portugaliya va b.)da ko‗proq saqlanib 

---

218 
qolgan, sobiq sovet ma‘muriy-buyruqbozlik iqtisodiyotida ham P. unsurlari bo‗lgan 
(mas., korxonalarni raqobatdan va sinishdan himoya qilish, keng amal qiladigan ijtimoiy 
kafolatlar). Firmalar darajasida P. xodimlarni umrbod ishga yollash, pensiyaga chiqishda 
katta miqdorda bir yo‗la nafaqalar to‗lash, ish xaqini xodimning yoshi va uzluksiz ish 
stajiga ko‗ra ko‗tarish, xodimlarning o‗zlari ishlaydigan firmaning ―o‗z xonadoni‖ deb 
bilishi va b.da ifodalanadi. P. an‘analarini qo‗llash natijasida Yaponiya kata iqtisodiy 
yutuklarga erishdi, ―yapon iqtisodiy mo‗‗jizasi‖ni yaratdi. P. an‘analari va g‗oyalari 
AQSH va Germaniyada ham qo‗llaniladi.