Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

Talabalar tarbiyasi omilida o„qituvchi murabbiy sifatida. 
O„qituvchi murabbiy sportchilarni tayyorlashda muhim rol o„ynaydi. Talabalarni 
yuqori darajadagi sport natijalarini ko„rsatishga tayyorlashda, u bir vaqtni o„zida uni 
mustaqil davlatga sadoqat ruhida tarbiyalaydi. U o„zini o„quvchilari bilan trenirovka 
mashg„ulotlarida va musobaqalarda tez-tez alohida bo„lib turishi buning uchun qulay 
sharoit yaratadi. 
Tarbiyaviy ishlarni olib borishda o„qituvchi - murabbiy umumiy pedagogik 
talablarga amal qilib, uni dunyoqarashini tarbiyalashga yo„naltiradi. U albatta o„zini 
tarbiyalanuvchilarini g„oyaviy-nazariy bilimini o„sishga, uni ijtimoy va maxsus 
fanlarni o„zlashtirishlarga qiziqishini va boshqa sport turlari bilan bog„liq bo„lgan 
maxsus ilmiy bilimlarni egallashi sportda muvaffaqiyatga erishishi uchun katta 
ahamiyatga ega bo„ladi. Murabbiy o„zini o„quvchilariga jismoniy tarbiya sifatlarini 
tarbiyalashni nazariyasi uslubiyot asoslarini texnik usullarni va taktik xarakat-larni 
takommillashtirishni hamda sport bilan shug„ullanish vaq-tida kishi organizmida kelib 
chiqadigan , fiziologik jarayonlarni tushunib etishiga yordam berishi lozim. 
U har bir sportchini har tomonlama va chuqur o„rganishi shart, chunki kuchli va 
bo„sh tomonlarini, uni qobiliyatini, imko-niyatlarini bilishi kerak va shu bilan birga 
mos keladigan muvaffaqiyatlarga erishishida ko„proq optimal yo„lni tanlaydi. Bu har 

---

44 
bir talabaga shaxsiy yondashishi - murabbiyni pedagogik faoliyatidagi majburiy 
shartlaridan biridir. 
SHaxsni jismoniy takomillashtirishda individual (alohida) yondoshish. 
Oliy o„quv yurtida tarbiyani maqsadi shaxsni tub ma‟noda tushunish hisoblanadi. 
Talabaga shaxs sifatida, ijtimoiy sifatga ega bo„lgan, bu o„quv faoliyatida namoyon 
etadi deb qaraladi. 
Talabalarni shaxsiy psixologiyasini o„ziga xos xususiyati o„zini tuta bilishi esa 
o„ziga xos tus beradi. Ularni yurish-turishini kuzatadigan bo„lsak, bilib olish uncha 
qiyin emas, chunki ulardan biri xotirjam, sekin harakat qiladigan yoki lanj, boshqa-lari 
harakatchan, uchinchisi g„amgin, ma‟yus, muloxaza qilishga, yolg„izlik, moyil, 
to„rtinchisi xushchaqchaq, odamga el bo„ladigan, kirishimli va b.q. Insonlar orasidagi 
ana shunday individual farqlar ularni mijozlarini o„ziga xos xususiyatlaridan kelib 
chiqadi («temperament» lotincha so„z bo„lib, u aralashma yoki qorish-ma ma‟nosini 
bildiradi). Mijoz (temperament) yurish - turish (axloq) va psixikani o„zgarishi yoki 
rivojlanishini bildiradi. qadimgi yunon tibbiyotini vrachi Gippokratni va o„rta asrning 
buyuk olimi Abu Ali ibn Sinoni bo„yicha mijozni to„rtta tipga bo„ladilar: sangvinik 
(xushchaqchaq) mijoz, xolerik serg„ayratlik, jo„shqinlik) mijozi, flegmatik (og„ir) 
mijoz, melanxolik (g„amgin) mijozlardir. I.P. Pavlovni tasnifi bo„yicha asab tizimlarini 
tiplariga qarab to„rtta turga ajratiladi: 
1. Kuchli harakatchan vazminli («Jonli tip») 
2. Kuchli harakatchan (engil) salga lovullab ketadigan yoki bir xil turmaydigan - 
«to„xtatib bo„lmaydigan tip». 
3. Kuchli faoliyatsiz sust vazmin - «xotirjam tip» 
4. «Bo„sh tip» yoki «Kuchsiz tip».