“ ИҚтисодий таълимотлар тарихи

Учинчи
босқич
мақсади иқтисодий ва ижтимоий кўрсаткичларни сифат 
жиҳатидан янги поғонага кўтаришга қаратилди. Иқтисодиѐтда миқдор ва 
сифат силжишлари, кичик бизнес ва тадбиркорлик учун ҳуқуқли шароитлар 
яратилди, ишсизликнинг яширин ва турғун ҳолатларини бартараф этишга 
оид чоралар кўрилди. Аҳоли даромадларининг янги турлари - мулкдан ва 
тадбиркорликдан ҳам шакллана бошлади. Аҳоли кам таъминланган 
қатламлар қашшоқлашуви камайтирилди. Боқимандалик чекинди. Меҳнат ва 
тадбиркорлик фаоллиги ортди. 
Иқтисодиѐтнинг негизини турли хилдаги мулк: ташкил этиши, 
мулкчилик муносабатларидаги ислоҳотлар чуқурлашуви ҳам тўрт босқичда 
Гуруҳлантиришга имкон яратди. Бунда 1990-91 йиллар тайѐрлов босқичи 
деб белгиланди. 
1-босқич - 1992-1993 йиллар; 
2-босқич - 1994-1995 йиллар; 
3-босқич - 1996-1998 йиллар; 
4-босқич - 1998 йил охиридан то ҳозирги пайтгача давом этмоқда. 
Биринчи босқичда
фаол хусусийлаштириш бошланган. Бунда асосан 
уй-жой фонди ва кичик корхоналар хусусийлаштирилган ва жамоа мулкига 
айлантирилган. Қишлоқ жойларда ҳар бир оилага томорқа ер участкаси 
берилган.
Иккинчи босқичда
ўрта ва йирик енгил саноат машинасозлик, қурилиш 
материаллари ишлаб чиқариш соҳасидаги 50 мингдан ортиқ корхоналар очиқ 
турдаги акциядорлик жамиятларига (меҳнат жамоаси - 25%, давлат - 26%, 
эркин сотувда - 30%, аралаш корхоналарга - 10%, ҳарижий инвесторларга - 
10%) айлантирилди. Бозор инфраструктураси ривожланди (биржа, банк, 
хусусий суғўрта компаниялари). 
Учинчи босқичда
эса энг йирик акция назорат пакети давлат иҳтиѐрида 
бўлган 
корхоналар 
(жами 
3/46 
та) 
ислоҳоти 
бошланди. 
Хусусийлаштирилмайдиганларнинг таркибий рўйхати Олий мажлис ва 
Вазирлар махкамаси томонидан белгилаб берилди: сувдан фойдаланиш 
объектлари, мелиоратив тармоқлар, музейлар, санэпидемия станциялар, 
стратегик ва ҳарбий аҳамиятга эга бўлган бюджетдан ташқари фондлар 
шулар жумласидандир. 
Тўртинчи босқичга
келиб хусусийлаштирилган объектлардан 
бюждетга маблағ тушуриш, хусусийлаштирилган объектларга хорижий 
инвестицияларни жалб қилиш, янги мулкчилик муносабатларининг тўлиқ 

---

185 
фаолияти учун шароит яратиш ҳамда бошқарув самарадорлигини ошириш 
чораларига эътибор кучайтирилди. 
Бу босқичда хусусийлаштиришни гуруҳлаштириш соҳасидаги 
вазифалар аниқлаштирилди: 
хусусийлаштиришнинг миқдорий кўрсаткичларидан тармоқларни чуқур 
реструктуризациялаш ҳамда корхоналарни хусусийлаштиришдан сўнг 
қувватлаш; 
тармоқ ва ҳудудлардаги хусусиятларни тўлиқ ҳисобга олиш учун 
хусусийлаштириш усулларини кенгайтириш; 
хусусийлаштириладиган мулкни баҳолашнинг тендер асосида сотиш учун 
такомиллаштириш; 
тадбиркорликни фаол қувватлаш, санация ва реструктуризациялаш 
процедураларини амалга ошириш, зарарга ишлаѐтган корхоналарга барҳам 
бериш. 
Мулкдорлар синфининг шакиланиши тадбиркорлик ривожлантирилиш 
билан боғлиқ институционал ислоҳотлар ҳам 4 босқичда таснифланади. 
Бунда ҳам тайѐрлов босқичга алоҳида эътибор берилади, яъни 1990-
1991 йилларда мулкчилик ва тадбиркорлик тўғрисидаги ва бошқа 
қонунларнинг қабул қилиниши қайд этилади. 
1-босқич
(1992-1994 
йиллар) 
да 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Конституциясининг қабул қилиниши, «Ҳусусий мулкчилик ҳимоясини 
таъминлаш, тадбиркорликни ривожлантириш» тўғрисидаги (январь 1994 
йил), «Давлат мулкини бошқариш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш 
давлат қўмитасини ташкил этиш тўғрисида»ги Президент фармонлари 
муҳим хужжат бўлди. 
босқич
(1995-1996 йй.) республика Президентининг хусусий тадбиркорликни 
рағбатлантириш тўғрисидаги фармони билан бошланди. Собиқ совет 
республикалари ичида биринчи марта хусусийлаштиришдан тушган 
маблағнинг 50%и кичик ва ўрта бизнесни рағбатлантиришга қаратилди. Бу 
босқичда «Кичик ва хусусий тадбиркорликни ривожлинтириш тўғрисида»ги 
(декабрь 1995й.), «Акциядорлик жамиятлари ва акциядорлик хуқуқларини 
ҳимоя қилиш тўғрисида»ги (апрель, 1996й.) қонунлар қабул қилинди. Энг 
муҳими реал кўп укладли иқтисодиѐт шакилланишига эришилди, нодавлат 
сектори мустаҳкамланди. Нодавлат секторнинг улуши миллий даромадда 
69%га етди. Салкам 6