Farmatsevtik biotexnologiya

sichqonlar 
liniyalarini 
olinishi
. 
(kuchli 
tomonlari) 
Axbo ax
W
Retrovirusli vektorlarni qo‘llash 
orqali 
transgen 
sichqonlar 
liniyalarini olinishi
. 
 (
zaif, kuchsiz tomonlari) 
O
Mikroin’eksiya usuli yordamida 
sichqonlarning trasngen liniyalarini 
olish. 
T
Mikroin’eksiya usuli yordamida 
sichqonlarning trasngen liniyalarini 
olish. 
To‘siqlar (tashqi) 
 
 
 

---

105 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
TOS
HKE
T 
FAR
MA
TSE
VTI
KA 
INS
TIT
UTI 
SANOAT FARMATSIYASI FAKULTETI 
«BIOTEXNOLOGIYA» KAFEDRASI
«
Biotexxnologiya
»
 FANIDAN 
«
Transgen xayvonlar yaratish texnologiyasi
»
MAVZUSI BO‘YICHA 
«INSERT» 
O‘YIN TEXNOLOGIYASI
 
Kurs,yo‘nalish,guruh__________________________________________ 
 
Talaba F.I.SH.______________________________________________ 
 
 TABLITSA “INSERT”
 
«V» 
«-» 
«+» 
«?» 

---

106 
 
 
 
 
 
 
 
 
MASHG‘ULOT № 12 
MAVZU: Irsiy kasalliklar va ularni davolash. 
ex vivo
 va 
in vivo
 gen terapiyasi 
Mashg'ulot shakli:
«Sanoat farmatsiyasi» yo‘nalishi talabalari uchun amaliy mashg‘uloti. 
Mashg'ulot uslubi:
«Klaster » texnologiyasi.
 
 
Mashg‘ulot maqsadi:
Mavzuning ahamiyati:
ushbu mavzuda hamda biotehnologiyaning uzviy bog’liqligi ochib 
beriladi
 
 
 
Ishning nazariy qismi
Avvallari tibbiyot genetikasi faqatgina bitta muammoni o'rganardi. Bu ham bo'lsa, insonning 
irsiy kasalliklari kelib chiqish sabablarini aniqlashdir. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda va 
homilada irsiy kasalliklarni tashhis (diagnoz) qilish mumkin bo'lgan test-sistemalar ishlab 
chiqilgan. Diagnostika natijalari bo'yicha oilalarda konsul'tatsiyalar o'tkazilgan. Ba'zida irsiy 
kasalliklarning og'ir asoratlari mahsus parhez, qon quyish va dori-darmon yordamida 
kamaytirilgan. Bugungi kunga kelib tibbiyot genetikasi mutahassislari irsiy kasalliklarning 
nafaqat kelib chiqish sabablarini aniqlash, balki ularni davolash usullarini ham ishlab 
chiqmoqdalar. Tibbiyot genetikasi sohasidagi tadqiqotlar va erishilgan yutuqlar negizida yangi 
kontseptsiya – 
gen terapiyasi
paydo bo'ldi.
Organizm normal ishlashi uchun bir-biri bilan uzviy bog'liq genlar o'z funktsiyasini to'g'ri 
bajarishi kerak. Agar genlar ozgina bo'lsada mutatsiyaga uchrasa, buning oqibati juda yomon 
bo'ladi. Mutatsiya natijasida biron bir ferment faolligi o'zgarsa, hujayrada zaharli substratlar 
ko'payadi yoki hujayralarga kerakli birikmalar etarlicha etib kelmaydi. Hujayra kerakli 
birikmalar bilan me'yorida ta'minlanmasa uning faoliyati buziladi. Bu esa o'z navbatida 
to'qimalar va organlarga salbiy ta'sir qilmasdan qolmaydi. Masalan, inson jigarida 
fenilalanindegidroksilaza fermenti sintezlanadi. Fenilalanindegidroksilaza - fenilalaninni 

---

107 
tirozinga aylanishini katalizlovchi ferment. Fenilalanindegidroksilazani sintezlovchi gen 
mutatsiyaga uchraganida fenilalanin tirozinga aylanolmaydi. Natijada qonda fenilalanin miqdori 
oshib ketadi. Qonda fenilalaninni ko'p bo'lishi asab hujayralari (aksonlar) qobig'ini noto'g'ri 
shakllanishiga olib keladi. Asab hujayralarining to'g'ri shakllanmagani oqibatida aqliy qoloqlik, 
zaiflik vujudga keladi. Bu kasallikning nomi – fenilketonuriya. Evropeoid irqiga mansub 
odamlardan tug'ilgan har 10 000 chaqaloqdan 1 tasida fenilketonuriya uchraydi. 
Har bir to'qimaning o'ziga tegishli bo'lgan genlari o'zaro mutanosiblikda ekpressiyalanadi 
ya'ni «ishlaydi». Ba'zida shunday mutatsiyalar ro'y beradiki, kasallik deyarli barcha organlar; 
mushaklar, ko'z, jigar, suyaklar, buyraklar, yurak, nerv sistemasi, teri, miya, oshqozon, ichak 
sistemasi, qon hosil bo'lish sistemasini shikastlaydi.
Shu boisdan tibbiy-genetik tadqiqotlar o'tkazishdan asosiy maqsad – yuqorida keltirilgani 
kabi irsiy kasalliklarni davolash usullarini ishlab chiqish.