Mamlakat investitsiya jozibadorligini oshirish orqali xalqaro kapitalni jalb qilish masalalari

-
qarz majburiyatlarini koʻrsatilgan muddatda va toʻliq bajarishning eng 
yuqori qobiliyatini aks ettiradi; 
-
AA 
-
qarz majburiyatlarini koʻrsatilgan muddatda va toʻliq bajarishning yuqori 
qobiliyatini anglatadi; 
-
A 
-
qarz majburiyatlarini oʻz vaqtida va toʻliq bajarishning nisbatan yuqori 
qobiliyati, ammo tijorat, moliya va iqtisodiy sharoitlardagi salbiy oʻzgarishlar ta’sirini 
10
Vaxabov A.V., Xajibakiev Sh.X., Muminov N.G. Xorijiy investitsiyalar. O’quv qo’llanma. – T.: «Moliya», 2010. – B. 170. 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
June 2022 / Volume 3 Issue 6
www.openscience.uz
1287

---

ifodalaydi; 
-
BBB - qarz majburiyatlarini oʻz vaqtida va toʻliq bajarishning etarli darajadagi 
qobiliyati boʻlib, moliya va iqtisodiy sharoitlardagi salbiy oʻzgarishlar ta’sirining 
yuqori darajada sezilishini ifodalaydi; 
-
B 
-
moliya va iqtisodiy sharoitlardagi salbiy oʻzgarishlar ta’sirining keskin 
sezilishi hamda qarz majburiyatlarini koʻrsatilgan muddatda va toʻliq bajarish 
imkonining mavjudigini bildiradi; 
-
CCC 
-
emitentning qarz majburiyatlarini bajarmaslik ehtimolining mavjudligi 
boʻlib, qarz majburiyatlarining oʻz vaqtida bajarilishi qulay tijorat, moliyaviy va 
iqtisodiy shart-sharoitlar bilan belgilanadi; 
-
CC - hozirgi davrda emitentning qarz majburiyatlarini bajarmaslik ehtimolining 
yuqori ekanligini ifodalaydi; 
-
C - emitentga nisbatan bankrotlik yoki protsedurasi qoʻzg’atilgan holda toʻlovlar 
yoki qarz majburiyatlarining bajarilishi davom etayotganligini bildiradi; 
-
CD - boshqa qarz majburiyatlarini koʻrsatilgan muddatda va toʻliq toʻlanayotgan 
sharoitda ushbu qarz majburiyati boʻyicha tanlanma defolt mavjudligini aks ettiradi; 
-
D - qarz majburiyatlari boʻyicha defoltni ifodalaydi. 
«AAA», «AA», «A» va «BBB» kategoriyalari reytingi investitsion klass 
reytinglari hisoblanib, «BB», «B», «CCC», «CC» va «C» kategoriyalari reytingi 
spekulyativ klassga ma’lum darajada kiradi. Kredit reytinglarini ishlab chiqishning 
asosiy tashkiliy qismi ularning oʻzgarishini prognozlash hisoblanadi. Prognozning 
quyidagi tavsiflari keng qoʻllaniladi: «ijobiy» (reytingning koʻtarilishi ehtimoli), 
«salbiy» (reytingning pasayishi ehtimoli) va «barqaror» (reytingning oʻzgarishi 
kuzatilmaydi). Reyting agentliklari tomonidan reyting oʻzgarishi tendentsiyalarini 
aniqlash murakkab boʻlgan holatda «rivojlanayotgan» prognoz tavsifidan foydalaniladi 
va u reytingning koʻtarilishi yoki pasayishi ehtimoli borligini anglatadi. 
Xalqaro tajribalar shuni koʻrsatadiki, investitsion muhitni baholashning 
ob’yektivlik darajasini oshirish uchun zamonaviy iqtisod fani tomonidan ishlab 
chiqilgan bir qator muhim uslubiy qoidalarni hisobga olish zarur. Ular quyidagilarni 
koʻzda tutadi: 
1.
Barcha turdagi investitsiyalar uchun ma’lum investitsion muhit zarur. Amalda 
kapital (sanoat, savdo, qarz, aksionerlik) investitsiya kabi turlicha boʻladi, investorlar 
esa ustma-ust tushmaydigan maqsadlarni koʻzlaydi. Qarz kapitali qisqa vaqt ichida 
maksimum foyda olishga qaratilgan boʻlib, moliyaviy investitsiyalar orqali, sanoat 
kapitali uzoq muddat davomida korxona faoliyatiga barqaror ta’sir oʻtkazishga intilib, 
real, bevosita investitsiya orqali harakat qiladi. 
2.
Investitsion muhit manfaatlar muvozanatiga asoslangan boʻlishi kerak, chunki 
investitsiyalarni qabul qiluvchi ham, yetkazib beruvchi ham turlicha maqsadlarni 
koʻzlaydi: ularning birinchisi minimum mablag’lar asosida maksimum maqsadlarni 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
June 2022 / Volume 3 Issue 6
www.openscience.uz
1288

---

koʻzlasa, ikkinchisi - maksimum foyda olish va mahalliy bozorlarni mumkin qadar 
tezroq egallashga intiladi. 
3.
Investitsion 
muhit, 
bir 
tomondan, 
uzoq 
vaqt 
barqaror, 
ikkinchi 
tomondan,yetarli darajada uddaburon tadbirkor, mamlakatda shakllanayotgan ijtimoiy 
ishlab chiqarish omillariga (ilmiy-texnikaviy, tadbirkorlik, boshqaruv, texnologik) 
nisbatan yuz berayotgan oʻzgarishlarni hisobga ola biladigan boʻlishi darkor. 
4.
Investitsiyalar inson kapitali rivoji, barcha faoliyat sohalaridagi ishchi va 
xizmatchilarning malakasi yuksalishi bilan aniq bog’langan boʻlishi lozim. 
5.
Investitsion muhit xoʻjalikning iqtisodiy barqarorligi va ishlab chiqarish 
tizimlari xavfsizligiga rahna solmasligi kerak. 
6.
Investorlarning va investitsiyalanayotgan ijtimoiy-iqtisodiy tizim manfaatlari 
muvozanatini ta’minlash maqsadida, jalb qilinayotgan investitsiyalarning 
samaradorligi va investitsion muhit qulayligini majmuiy baholash talab etiladi. 
Shu sababdan nafaqat jalb qilingan investitsiyalar hajmi, balki ularni joriy 
etishning ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik va boshqa oqibatlarini ham hisobga olish 
darkor.Mamlakatimizga kiritilayotgan xorijiy investitsiyalarda davlat kafolatining 
kamayib borishini xorijiy investorlarda respublikamizda olib borilayotgan iqtisodiy 
siyosatga boʻlgan ishonch ortib borayotganligi bilan izohlash mumkin.