Metrologiya va elektr

Yechish: O‘lchanayotgan qarshilik 
 
 
 
   
    
        
Voltmetr  va  ampermetr  absolyut  xatoliklari  ko‘rsatilgan  o‘lchash chegaralari 
va aniqlik sinfi bo‘yicha quyidagicha aniqlanadi: 
 
 
   
 
      
  
    
           
 
 
   
 
      
  
    
          
Foydalanilayotgan  o‘lchash  asboblarining  aniqlik  sinfini  e’tiborga  olib 
o‘lchanayotgan qarshilikning eng katta qiymatini aniqlaymiz 
 
    
 
     
 
   
     
 
   
 
           
             
            
Binobarin o‘lchanayotgan nisbiy xatolik 
   
 
    
   
 
 
 
        
          
  
                 
1.10-masala. Voltmetr zanjiridagi rezistor 
 
 
        parallel ulangan (1.6-
rasm). 
 
 
   
 
       ,  o‘zgaruvchan  rezistorning  to‘la  qarshiligi   
 
 
      . Zanjirga ulangan EYK manbaining kuchlanishi          , uning ichki 
qarshiligi 
 
   
        .  O‘zgaruvchan  rezistor   
 
  ning  ikkita  chegaraviy 
holatlarida  voltmetr  ko‘rsatishini  toping.  Voltmetrning  ichki  qarshiligini  shunday 
tanlangki u o‘lchashda kiritayotgan xatolik 1% dan oshmasin.
17
 
Yechish:  EYK  manba  qismalariga  nisbatan  zanjirning  ekvivalent  qarshiligi 
quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
                                                      
17
 Truls Norby. Electrical measurements. University of Oslo. Norway. 2010. (2-adabiyot, 20-bet)
 

---

27 
 
 
    
   
   
   
 
 
 
 
  
 
   
 
 
 
 
   
 
   
 
 
Voltmetr ichki qarshiligini tanlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz: 
 
 
 
 
   
 
  
 
   
 
Voltmetr qismalariga nisbatan zanjirning kirish qarshiligi 
 
   
 
 
 
   
    
 
 
   
    
  
bunda  
 
    
   
   
 
 
 
  
 
   
 
 
 
 
   
 
   
 
 
Shu  narsa  ayonki,  zanjirning  eng  katta  qarshiligi  o‘zgaruvchan  rezistorning 
eng  katta  qiymatida  yuz  beradi,  ya’ni  hisoblash  uchun 
 
 
          olamiz. 
Berilgan qiymatlarni 
 
   
 ifodaga qo‘yib, quyidagini hosil qilamiz: 
 
   
            
 
1.6-rasm 
Voltmetrning ichki qarshiligi 
 
  
   
   
                        
O‘zgaruvchan  rezistorning  ikkita  chetki  holati  uchun  zanjirning  ekvivalent 
qarshiliklari 
 
       
             
       
            manbaning  ichki 
qarshiligi 
 
   
          ekanligini  e’tiborga  olib  voltmetr  ko‘rsatadigan 
maksimal va minimal kuchlanishlarni hisoblaymiz. 
 
 
   
     
 
 
 
       
       
 
   
         

---

28