edi. Bo‘lajak shahar hududidagi ilk manzilgohlar qoldiqlari mil.
avv. X asrga tegishli. Arxeologik qazilmalarga ko‘ra, mil.avv. X
467
asrda lotinlarning kichik guruhi Palatin tepaligining g‘arbiy to-
monida – Tibr daryosi bo‘yida kelib joylashadi. Bu yerda mudo-
faa devori bilan o‘ralgan to‘rtburchak shakldagi qishloqlar pay-
do bo‘ldi. Ana shu tarzda odamlarning yashashi uchun eng
qulay, tabiiy tik qiyalik bilan himoyalangan Palatin tepaligida
ilk manzilgohlar paydo bo‘ldi. Al’ba shahridan kelgan lotinlar
Palatinga joylashdilar. Mil.avv. IX asrdan Eskvilin, Kvirinal va
Vimmal tepaliklarini sabinlar o‘zlashtiradilar. Ko‘rinishidan
mil.avv. VIII asrdan Palatin, Eskvilin va boshqa tepaliklardagi
qishloqlar birlashadi va bu ittifoq Septimontium (Yetti tepalik)
ittifoqi deb nom oladi. Kapitoliyda qal’a barpo qilinib, bu yerda
yosh shaharning muqaddas ziyoratgohlari to‘planadi. Shahar
asta-sekin boshqa tepaliklarni ham o‘z tarkibiga oladi. Faqat
Aventin tepaligi mil.avv. IV asrda qo‘shib olinadi. Rimning bo‘la-
jak maydoni botqoqlik bo‘lgan Forum quritiladi. Shahar devor
bilan o‘rab olinadi. Uning chegarasi pomerium deb nomlanadi.
Italiyaning kichik bir qabilasi lotinlar Latsiya viloyatida
yashar edi.
Mil.avv. VIII asrda eng qadimgi shaharlari Lavrent,
Lanuviy va Laviniy bo‘lgan 30 shahar Al’ba-Longa shahri
boshchiligida Lotin federatsiyasini tashkil qildi. Rivoyatlarga
ko‘ra, Al’ba-Longaning asoschisi Askaniy-Yul Troya qahramoni
Eneyning o‘g‘li edi.
Rim shahri Italiyaning markazida Tibr daryosining o‘rta
oqimida joylashgan. Afsonaga ko‘ra Gomer Troyasining oxir-
gi qahramonlari lotin qabilasining ajdodi bo‘lgan Eney bosh-
chiligida Italiyaga kelib qoladilar. Afsonaga ko‘ra, lotin qabilasi
yo‘lboshchilaridan biri ma’buda Vesta ibodatxonasida kohina
bo‘ladi. Xudoning irodasi bilan kohina homilador bo‘lib, ikki
egizakni dunyoga keltiradi. Ularni gunohdan bo‘lgan bolalar
deb, cho‘ktirishga buyuradilar. Qul bolalarni savatga solib,
daryoga olib borib, daryoning oqimi bo‘yicha oqizib yuboradi.
Savat qirg‘oqqa kelib to‘xtaydi. Chaqaloqlarni bo‘ri o‘z suti bilan
boqadi. Keyin esa cho‘pon topib oladi va ularni Romul va Rem
deb ataydi. Egizaklar katta bo‘lgach, o‘zlarini o‘limga mahkum
qilgan yo‘lboshchidan o‘ch oladilar. Keyin bir guruh yoshlar bi-
lan yangi jamoa barpo qilishga qaror qiladilar. Romul Palatin
tepaligining kimsasiz balandligini tanlaydi. Lekin bu joy ukasi-
ga yoqmay janjallashib qoladilar, Romul ukasini o‘ldirib qo‘ya-
di. Romul mil.avv. 753-yil 21-aprelda bo‘lajak shahar bo‘ladi-
gan joyning chegarasini so‘qa tortib belgilaydi. Shu tarzda Rim
shahriga asos solinadi.
468
Romul Rimning yetti podshosidan birinchisi (mil.avv. 753–715-
yillar) bo‘ladi. Rimning ilk aholisini sabin-umbr qabilalari tash-
kil etgan. Romul Rim aholisini 30 kuriyaga bo‘ldi. U 300 kishilik
podsho gvardiyasini tuzib, Veya shahrini bosib oldi. Romuldan
so‘ng Numa Pompiliy (mil.avv. 715–673-yillar), Tull Gostiliy
(mil.avv. 673–641-yillar), Ank Marsiy (mil.avv. 641–616-yil-
lar), Lutsiy Tarkviniy Qadimgi (mil.avv. 616–578-yillar), Serviy
Tulliy (mil.avv. 578–534-yillar) va Lutsiy Tarkviniy Mag‘rur
(mil.avv. 534–509-yillar) hukmronlik qildilar. Bulardan kelib
chiqishi etrusk bo‘lgan oxirgi uch podshoni tarixiy deb aytish
mumkin.
Dastlab Rim aholisi 3 urug‘-qabila (Titsiy, Ramn va Lutsern)
tribi, 30 kuriya va 300 urug‘, 3000 familiya (oila)ga bo‘lingan.
Triblar etnik farqlanmagan qabilalar birlashmasi bo‘lishi mum-
kin. Kuriya-erkak jangchilarning diniy, harbiy va shakllanayot-
gan siyosiy tashkilotning asosi bo‘lgan ibtidoiy birlashmasi,
gent – podsholik davrida yemirilayotgan urug‘ jamoasi, familiya
– katta patriarxal oila edi.
Lotinlarning bir necha o‘nlab mustahkamlangan markaz-
lari ittifoqqa birlashtirilgan bo‘lib, uning boshida Al’ba-Lon-
ga shahri turar edi. Har yili lotin jamoalari vakillari hamma
uchun umumiy bo‘lgan lotin bayramlarini nishonlash uchun
Alban tog‘i tepaligida to‘planar edilar. Barcha lotinlar uchun
umumiy xudo ma’buda Diana edi. Palatinda yashagan odam-
lar mayitlarni dafn qilmasdan gulxanda yoqar edilar. Bu odat
Al’ba-Longadagi dafn marosimiga o‘xshar edi. Bu Rimning ilk
aholisining kelib chiqishi Al’ba shahridan ekanligini tasdiqlay-
di. Bir necha o‘n yildan so‘ng ular qo‘shni tepaliklar – Seliy
Do'stlaringiz bilan baham: 
