Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

2.2.3. Ташкилотнинг ахборот тизими
Ташкилотнинг ахборот тизими.
Ахборот контури доирасида 
бошқариш мақсадлари хақида, бошқарилувчи жараён ҳолати хақида, 
бошқарувчи таъ-сирлар хақида ахборотга эга бўлинади ва узатилади. Ахборот 
контури ахборотларни йиғиш, узатиш, қайта ишлаш ва сақлаш воситалари, 
шунингдек, ахборотларни ишловчи ходимлар билан биргаликда мазкур 
ташкилотнинг ахборот тизимини
ташкил этади. Бу тизим динамик 
ривожланувчидир, чунки ахборот ўзгаришларга учрайди, унинг тезлиги 
ташкилот бажараётган вазифаларга боғлиқ. Ахборот тизимига кирадиган 
маълумот сифатида ахборотни шакллантирувчи ахборот манбалари ва 
маълумотларни йиғиш тизими, кўриб чиқилади. Чиқадиган ахборот сифатида 
эса қарорларни шакллантириш ва қабул қилиш, яъни ахборотдан мақсадли 
равишда фойдаланиш тизими таҳлил этилади. Демак, ахборот тизими 
ахборотни бошланғич йиғиш ва ундан икки-ламчи фойдаланиш тизими билан 
ўзаро боғлиқ.
Ахборот тизими бошқариш тизимининг асоси саналади. Бироқ бутун 
бошқариш тизими у билан тугамайди. Қарорлар қабул қилиш ишлаб 
чиқаришга таъсир кўрсатувчи бошқариш тизимининг бошқа томонини ташкил 
этади.
Ахборот тизими тушунчаси узлуксиз ахборот тушунчаси ва унинг 
моддий намоён бўлиши билан боғлиқ. Бунда ахборот тизимининг икки 
томони, яъни технологик ва мазмуний жиҳатини фарқлаш лозим. Ахборот 
тизимига технологик ёндошув уни ахборот процедураларини(маълумот 
йиғиш, рўйҳатга олиш, узатиш, сақлаш, жамлаш, қайта ишлаш ва хаказолар) 

---

34 
комплекс амалга ошириш билан боғлиқ бошқарув жараёнларининг бири 
сифатида кўриб чиқишни кўзда тутади. Процедураларни бажариш 
ташкилотнинг асосий фаолиятини амалга ошириш жараёнида рўй беради. 
Бошқаришни автоматлаштириш биринчи галда ахборот процедураларини 
бажаришга йўналтирилган.
Ахборот тизимига мазмуний ёндошув у ёки бу ташкилотнинг 
функционал 
вазифаси 
билан 
боғлиқ 
ва 
аниқ 
бир 
ахборот 
бирликларининг(реквизит ва кўр-саткичлар, массив ва оқимлар) таркиби шу 
билан белгиланади. Ҳал қилувчи ахборот вазифалари доираси ва натижалар 
рўйхати ахборот тизимининг мазмуни билан белгиланади. Ташкилот ахборот 
тизимининг мазмунида, асосий фаолиятида қандай роль ўйнамасин, ҳар бир 
ташкилотнинг тузилиши ва ҳар бир бўлинма фаолиятининг йўналиши акс 
этади.
Ахборот тизимларига технологик ёндошув ахборотни процедуралар 
объекти сифатида кўриб чиқишга имкон беради, мазмуний ёндошув эса 
ахборотнинг маънавий таҳлили, унинг қийматини белгилайди.