Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

5.3.2. ТЖАБТ дискрет характерли ишлаб 
чиқариш корхоналарида 
Дискрет характерли ишлаб чиқариш корхоналари хом ашёнинг катта 
номенклатураси, қурилмаларнинг турли-туман ҳолда жойлаштирилиши 
маҳсулот ишлаб чиқаришнинг кўп операциявийлиги билан ажралиб туради. 
Бунда маҳсулот ишлашга сарфланадиган вақт ишлаб чиқариш циклининг 5-
10% ни ташкил этади. Қолган вақтни ташиш, қайта созлаш, ишга тайёргарлик 
кўриш, чиқиндиларни олиб чиқиш ва ҳоказолар банд этади. 
Дискрет ишлаб чиқариш учун ҳисоблаш техникасидан фойдаланишнинг 
қуйидаги вариантлари мавжуд. Дастлабки, энг оддий вариантда фақат рақамли 
дастурий бошқаруви(РДБ) бўлган станокларда маҳсулотларга ишлов бериш 
жараёнигина автоматлаштирилади. Бунда асбобни алмаштириш, деталларни 
ечиб олиш каби жараёнлар автоматлаштирилмаган. 
Дискрет ишлаб чиқаришда саноат стационар ёки кўчма ишлардан(КИ) 
кенг фойдаланилади. КИ бир қанча эркин даражали ижрочи қурилма(мани-
пулиатор) ва дастурий бошқаришнинг қайта дастурлаштирилган қурилмасига 
эга. ТЖАБТ турли операцияларни(пайвандлаш, бўяш, юк ортиш, юк 
тушириш, ташиш ва ҳоказолар) автоматлаштириш учун қўлланилади.
Эркин номенклатура маҳсулотларини ишлаб чиқаришни таъминлаш 
учун улар характеристикаси аҳамиятининг белгиланган доираларида автоном 
ишлайдиган, ЭҲМ орқали бошқариладиган технологик қурилмалардан 
фойдаланилади. Уни мослашувчан ишлаб чиқариш модели(МИМ) деб 

---

151 
аталади. 
МИМ саноат ишлари билан жамул-жамликда автоном ишлайдиган ва 
ЭҲМ томонидан комплекс бошқариладиган робот-техник комплексни(РТК) 
ҳосил қилади.
ЭҲМ мажмуидан муайян изчилликдаги технологик операцияларни 
бажарувчи мослашган автоматлашган линия(МАЛ), шунингдек технологик 
қурилмалар изчиллиги ўзгариши бўйича турли имкониятларга эга бўлган 
мослашган автоматлашган участка (МАУ) йиғилиши мумкин.
Дискрет ишлаб чиқаришни автоматлашнинг олий даражаси мослашган 
ишлаб чиқариш тизими (МИТ) – РДБ, РТК, МИМ билан қурилмалар мажмуи 
ва уларни таъминлаш тизими бўлиб автоматлашган транспорт – омборхона 
тизими, асбоб жиҳатдан таъминлаш автоматлашган тизимни, автоматлашган 
назорат ва чиқиндиларни бартараф этиш тизимини ўз ичига олади.
Ҳисоблаш техникасини синовлар ўтказиш жараёнларига тадбиқ этиш 
синовлар ўтказишнинг автоматлашган тизимини (СЎАТ) яратишга олиб 
келади, уларнинг вазифаси матнли дастурлар ва сигналларни бериш, синовлар 
вақтида обеъктнинг ҳолати хақида ахборот йиғиш, синовлар натижаларини 
таҳлил этиш ва қайта ишлаш ҳамда якуний хулоса чиқаришдан иборатдир.