Uygur, qaqauz, quzey

(Suyunova N., 2006:244-246)
Farida Muxambet qızı Sidaxmetova 
(22.11.1966, Stavro- 
pol Diyarı Neftekum rayonunun Arteziyan Manqit kəndi). Fə- 
ridəni 8 yaşınadək nənəsi Avana tərbiyə etmişdir. Bölgədə məş- 
hur bozlavçı (ağıçı) kimi tanınan Avana haqqında həmyerliləri 
“o daşı da ağladar” deyirlərmiş. Nənəsindən çoxlu folklor nü- 
munəsi öyrənən Farida 1978-ci ildə Qədriyənin faciəsindən üzü- 
lür. Həmin günlərdə nəinki noqay ailələrində, qəzetlərdə, ya- 
radıcı ziyalılar arasında, hətta xarici radiolarda da Qərdiyənin 
faciəsindən və gənc şairənin şübhəli ölümündən söz gedirdi.
Farida Qədriyənin faciəsinə maraq sonra onun yaradıcılığına 
maraqla əvəzlənir. 1981 -85-ci illərdə Çeçen-İnquş MSSR-in 
Qudrumes şəhərindəki pedaqoji texnikumda oxuyanda, yəni 
1983-cü ildə rusca yazdığı ilk şeirini “Krasnoye znamya” qəze- 
tində çap etdirir. Noqay türkcəsində yazılmış kitabları da ilk dəfə 
texnikumda oxuyarkən Dağıstandan gəlmiş tələbə yoldaşlarında 
görür. Onların vasitəsilə ana dilində yazılmış kitablarla və kitab- 
ların müəllifı olan noqay yazıçı, şair və alimlərilə tanış olur.
Noqay türkcəsində yazdığı ilk şeirini isə 1986-cı ildə “Lenin 
yolu” qəzetində nəşr etdirir. 1986-cı ildə Stavropol Diyarının 
Qaraçay Çərkəz Muxtar Vilayətindəki dövlət pedaqoji institu- 
tunun ibtidai metodika fakültəsinə daxil olur. Elə həmin il də 
birinci dəfə Dağıstanda noqaylar yaşayan rayona gəlir. 1988-ci 
ildə internat məktəbdə ibtidai sinif müəlliməsi işləyən gənc şair 
Çerkesskdəki radionun noqay türkcəsində veriliş hazırlayan re- 
daksiyası ilə əməkdaşlıq edir. Bu ona noqay yazıçı, şair və 
alimlərilə yaxından tanışlığa imkan yaradır.
1990-cı ildə Mahaçqalada çap olunan “Yaslardın davısı” 
(Gənclərin səsi) toplusuna onun da noqay türkcəsində yazdığı 
şeirlər daxil edilir. Ana dilində ilk şeir kitabı isə 1991-ci ildə

---

“Ak örnək”(Ağ naxış) adı ilə Çerkesskdə, “Priznaniye”(Etiraf) 
kitabında toplanmış rusca şeirləri isə 1997-ci ildə Moskvada 
çap olunur. Farida xanım “Şölliqim”(Çöllüyüm) şeirində deyir:
Yollarımda yellər essin, kum essin,
- Yollarımda yellər əssin, qum əssin,
Sokpagımdı kar boratsın, korkpayman.
- Küçəmdə qar-boransı olsun, qorxmaram.
Noqay şölim-ak niyetim, tüz esim,
- Noqay çölüm, xoş niyyətim, düz ağlım
Sağa bergen sözlerimnen men tayman.
- Sənə verdiyim sözlərimdən mən dönmərəm.
F.Sidaxetova noqay folklorunun, şair və yazıçılarının əsərlə-
rinin rus dilinə çevrilməsilə də ardıcıl məşğul olur. O, “Edigey”, 
“Süyimbikedin bozlavı” (Süyimbikenin ağısı) və XV yüzildə ya- 
şamış Şal Kiyizin şeirlərini rus dilinə poetik tərcümə edərək nəşr 
etdirir. 2004-cü ildə isə özünün ana dilində yazdığı şeirlərini 
“Asıqaman alal sözler aytpaqa”(Məhəbbət sözləri deməyə tələ- 
sirəm) adlı kitabında toplamışdır