N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva Shaxsiy KoMPyuter va ofis qUrilmaLarIGa texnik xizmat ko‘rSatish

Diskda bo‘limlarni tashkil qilish. 
Qattiq diskda yaratilgan 
bo‘limlar turli xil fayl tizimlarining quvvatlanishini ta’minlaydi, 
ulardan har biri diskning ma’lum bo‘limida joylashadi.
Har bir fayl tizimida 
klasterlar
yoki 
xotiraning yagona 
bloklari
deb ataladigan, mantiqiy element bo‘yicha fayl 
egallaydigan maydonni taqsimlashga imkon beradigan aniq bir 
usuldan foydalaniladi. Qattiq diskda bo‘limlar soni bittadan 
to‘rttagacha bo‘lishi mumkin, ulardan har biri bir yoki bir necha 
tipdagi fayl tizimlarini quvvatlaydi.
Bo‘limlar yaratilgandan so‘ng operatsion tizim vositalari 
yordamida yuqori darajali formatlashni bajarish kerak.
Yuqori darajali formatlash.
Yuqori darajali formatlashda 
operatsion tizim ma’lumotlar va fayllar bilan ishlash uchun 
strukturani yaratadi. Har bir bo‘limga (mantiqiy disk) tomning 
yuklash sektori (Volume Boot Sector – VBS), fayllar joylashuvi 
jadvalining ikki nusxasi (FAT) va o‘zak katalog (Root Directory) 
kiritiladi. Bu ma’lumotlar strukturasi yordamida operatsion tizim 
disk maydonini taqsimlaydi, fayllar joylashuvini kuzatadi va 
diskdagi nosoz joylarni aylanib o‘tadi.
Yuqori darajali formatlash – bu
formatlash emas, balki fayllar 
joylashuvining jadvali va disk mundarijasining yaratilishidir. 
Haqiqiy formatlash – bu quyi darajali formatlash, bunda disk 
yo‘lak va sektorlarga bo‘linadi. Qattiq diskning quyi darajali 
formatlashni bajarish uchun disk ishlab chiqaruvchi tomonidan 
taqdim etiladigan maxsus dastur kerak.

---

59
3.4. Windows oilasi operatsion tizimlarining 
 
fayl tizimlari
Kompyuterda ishlayotganda biz silindr, o‘qish/yozish moslamasi 
va sektorlar bilan emas, balki fayllar bilan ishlaymiz. Diskdagi 
ma’lumotlarga fayllar kabi murojaat qilishni qattiq diskning fayl 
tizimi vositasi yordamida operatsion tizim ta’minlaydi. Fayl tizimi 
diskda ma’lumotlar saqlanadigan disk sektorlari va fayl nomlari 
orasida moslikni o‘rnatish uchun mo‘ljallangan qo‘shimcha xizmat 
axborotlarini saqlashga asoslangan.
Odatda, fayl tizimlari sektorlarga emas, balki klasterlarga 
asos lanadi. Klaster – bu bo‘linmas manzillash birligini vujudga 
keltiruvchi sektorlar guruhidir. «Klaster» tushunchasi mantiqiy 
tushuncha hisoblanadi. Aniq bir qattiq disk uchun klaster 
o‘lchami uning jismoniy qurilmasidan emas, balki boshqa omillar, 
shuningdek, foydalanuvchi xohishiga ko‘ra ham aniqlanadi.
Windows oilasidagi operatsion tizimlarda 3 xil fayl tizimlari 
qo‘llaniladi: FAT16, FAT32 va NTFS.