Guliston davlat universiteti biologiya kafedrasi rivojlanish biologiyasi fanidan

2- tajriba
. Notekis tóla maydalanish (baqa embrioni misolida). Tuxum 
hujayra urug‘langach, shilliq parda bilan óralgan yirik blastomer hosil bóladi. 
Baqaning tuxum hujayrasi óz tarkibidagi sariq moddaning miqdori jihatidan 
teloletsital tipga kiradi. Tuxum hujayrasida sariq modda notekis joylashgan bólib, 
vegetativ qutbga nisbatan animal qutbda kamroqdir. Preparatda blastomerlar turlicha 
hajmda bólib, bólinish tóla va notekis bóladi. Zigotaning birinchi maydalanishi 
lansetniklardagi kabi meridional egatcha holida róy berib, sóng ikkinchi- ekvatorial 
bólinish róy beradi. Natijada tórtta teng blastomerning rivojlanish stadiyasi yuzaga 
keladi. Uchinchi bólinish esa ekvatordan ancha yuqorida, tuxumning animal qismiga 
yaqin joyda boshlanadi. Animal qismdagi hujayralar tez bólinib, mayda blastomer- 
mikromerlarni, vegetativ qismdagi blastomerlar esa sekin bólinib yirik blastomer-
makromerlarni hosil qiladi. Amfibiyalarning tuxum hujayralari bólinishi natijasida 
ózaro teng bólmagan blastomerlar hosil bóladi: maydalanishning oxirgi davrlariga 
qaralsa tashqi kórinishi xuddi tut mevasiga óxshab kórinadi. 
3-tajriba.
Baqa blastulasi. Blastula davrini órganish uchun embrion 
markazidan kesib olib tayyorlangan preparatni mikroskopning kichik ob‘yektivi 
ostiga qóyib órganiladi. 
Notekis tóliq maydalanish yóli bilan hosil bólgan blastulada animal vegetativ 
va qirg‘oq zonalar kózga yaqqol tashlanadi. Blastoderma devoridagi blastomer 
hujayralar hajmi har xil bólib, kóp qavatli tuzilishga ega. Blastulaning animal 
kutbidagi blastomer hujayralar anchagina mayda bólib, 2-3 qavatni hosil qiladi. 
Vegetativ zonadagi blastomer hujayralar esa yirik va kóp (6-8) qavatni tashkil etadi. 
Chekka zonadagi hujayralarning hajmi har xil. Bu zonalardagi hujayralar 
sitoplazmasida pigment donachalar yotadi. Blastulaning notóg‘ri shakliga ega bólgan 
bóshlig‘i (blastotsel) animal qutbga yaqin, ya‘ni ekstsentrik holda yotadi .

---

22 
Shunday qilib, amfibiyalar blastulasi óz devoridagi hujayralarning shakli, 
hajmi va qatlamlarining soni blastotselning joylashishi bóyicha lansetnik 
tselablastulasidan juda keskin farq qiladi.