“Grafitli konlar minerallarining boyitiluvchanligini ilmiy asoslash”

Chexiyaning grafit konlari 
O’tgan asrning yigirmanchi yillarida Chexiya masssivining taniqli konlari 
grafitning dunyodagi asosiy o’rnini egalladi. Janubiy Chexiyada grafit 500 yil oldin 
kulolchilik kleylariga qo’shimcha sifatida ishlatilgan; biroq uni keng ko’lamli qazib 
olish 1750-yilda boshlangan.
Ayni paytda, Chexiya grafit ishlab chiqarish bo’yicha Yevropada yetakchi 
davlatlardan biri hisoblanadi, Janubiy Chexiya Respublikasida uning nozik turlari va 
Shimoliy Moraviya konlarida mikrokristalin va kriptokristalin qazib olinadi.
Janubiy Chexiya Respublikasi konlari qatlamlari va Moldanub Varides turli 
guruhining bir qismi sifatida amfibolitlar, kalsiy-silikat kornea va boshqa jinslar bilan 
birga tarqalib, mayda ko’lamli grafit bilan boyitilgan gneisses, kvarsit va karbonatlar 
linzalari bilan ifodalanadi. Barcha tog’ jinslari burmalarga jadal yoziladi, grafitli 
qatlamlar va linzalar gofrirovka izlarinin ko’taradi, shishiradi va qisqichlarni ko’rsatadi, 
ba’zan konlarga g’alati shakl beradi.
Yuqori sifatli mayda flaked garfit- bunday shishiruvchi hosilalar bilan 
chegaralanadi; bu yerda eng yuqori uglerod miqdori rudalarda qayd qilinadi.
Shu bilan birga, bu yerda chiiqindi jinslar bloklari ham paydo bo’lishi mumkin. 
Nisbatan yaqinda ochilgan Metski-vrx konlaridan biri Cheski-Krumlov shahrining 
shimoli-g’arbiy chekkasida joylashgan. Bu uchta diapozonda birlashtirilgan bir nechta 
grafitlangan shakllanishlarni ifodalaydi. Sharqiy chiziq shimoli-sharqqa to’g’ri keladi, 
eng kata sanoat ahamiyatiga ega, uning asosiy koni shimoli garbga 30
0
burchak ostida 

---

38
tushadi va 280 m uzunlikdagi o’rtacha qalinligi taxminan 4,5 ga teng. Bu konda 
o’rtacha uglerod miqdori 18% ni tashkil qiladi.
Moraviyada mikrokristalli grafit konlariga Velke-Vrbno-Konstantin misol bo’la 
oladi. Deposit Velko-Vrbno gumbazining g’arbiy yon tomonidagi kengaytirilgan garfit 
kamarining bir qismidir. Qalinligi 3m dan 6 m gacha bo’lgan mikrokristalli va 
kriptikristalli grafit qatlami ohaktoshlar, kvarsitlar va boshqa tog’ jinslari bilan 
birgalikda ikkala qanotining g’arbiy cho’kishi bilan murakkab sinklinal qatlamga 
o’raladi, g’arbiy qanot esa chuqurroq cho’kishga ega. Grafit qatlami slanestdan iborat, 
ulardagi uglerod miqdori 35% dan 50% gacha, o’rtacha 39% ni tashkil qiladi, 
oltingugurt miqdori 1% dan 10% gacha o’zgarib turadi. Kon ochiq holda 
o’zlashtirilmoqda. 
Mikrokristalli konsentratlar quyish qumlari bilan birga quyish zavodlarida, 
moylashda, oynalar va oynalarni bo’yashda, metallni qayta ishlashda, elektrod ishlab 
chiqarishda va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Chexiya grafit xom ashyosining kata 
qismi Germaniya, Avstraliya, Gretsiya, Vengriya, Ruminiya va boshqa davlatlarga 
eksport qilinadi.
M. Kujvartning so’zlariga ko’ra, Chexiya Respublikasining barcha grafit konlari 
metamorfik bo’lib, qadimgi Prekambiyagacha qatlamlarning mintaqaviy metamorfizmi 
natijasida, slaneslar, ohaktoshlar yoki qumtoshlar orasida uglerodga boy (2-60%) 
qatlamlarning o’zgarishi natijasida organic qoldiqlar, bitumli yoki uglerodli moddalar, 
garfit filitlar, mika kristalli shistlar, gneyslar, marmar va kvarsitalar hosil bo’lgan.