B. Q. Xaydarov

Tatbiq qilamiz
678.
Temur bog‘dan uzib olgan 7 ta 
olmaning vaznini o‘lchadi (2- rasm). 
O‘lchash natijalari quyidagicha bo‘ldi: 
91 g, 83 g, 99 g, 87 g, 92 g, 109 g, 
132 g. Bitta olamning o‘rtacha vazni 
qancha?
2
http://eduportal.uz

---

136
679.
Kichik biznes reja.
Tadbirkor Aliyev tovuq go‘shti etishtirish bilan shug‘ul-lanishga 
qaror qildi. U bu ishga 40 million so‘m mablag‘ini jalb qilib, uning 20 million so‘miga 
kichik tovuqxona qurdi. 5 million so‘mga 6 oyga yetadigan don, 5 million so‘mga 
esa jo‘jalar sotib oldi. Tovuqxonada ishlash uchun 2 kishini yollab, qolgan pulini 6 
oy davomida ularga ish haqi sifatida ajratdi.
Jo‘jalar 2 oyda tovuqlarga aylandi. Ularni go‘shtga topshirib, jami 17 million 
daromad qildi. Bu pulning 5 million so‘miiga yana jo‘ja sotib oldi. Shu tariqa 
tadbirkorligini davom ettirdi. 
Tadbirkor birinchi ikki oy davomida necha so‘mni foyda ko‘rgan? Foydadan 25 
foiz soliq to‘lanadi. Qolgan pul sof foyda hisoblandi. Aliyev ikki oy davomida 
necha som sof foyda oldi? Dastlabki olti oy davomida tadbirkor qancha sof 
foyda oladi?
680.
a) Tadbirkor Aliyev 6 oy davomida tadbirkorlikka tikkan pulini (tovuqxona 
qurishga sarflangan mablag‘dan tashqari) qaytarib ola oladimi? 
b) Tadbirkorlikni rivojlantirishning yana qanday imkoniyatlari bor, deb o‘ylaysiz? 
Fikringizni hisob-kitoblar bilan asoslang. 
d) Bunday xarajatlar va daromadlarni oldindan chamalb asoslash 
biznez loyiha 
deb ataladi. Loyihaning asosida 
biznes g‘oya
yotadi.
e) Biror antiqa biznes g‘oya o‘ylab toping. Uning loyihasini tuzing va tegishli 
hisob-kitoblar bilan asoslang.
681.
Yelkanli kemalar.
Butun dunyodagi yuklarning 95 %i dengiz tranzit yo‘llari 
orqali amalga oshiriladi. Bunda taxminan 50 000 ga yaqin tankerlar, ulkan 
yuk ortiladigan kemalardan foydalaniladi. Bu kemalarning ko‘pchiligi dizel 
yonilg‘isi orqali harakatlanadi. Endilikda muhandislar shamol kuchi yordami 
bilan harakatlanadigan kemalarni loyihalashtimoqda. Ularning taklifiga ko‘ra, 
kemalarning old qismiga ulkan yelkanlar o‘rnatiladi. Agar bu taklif qo‘llab-
quvvatlansa, dizel yonilg‘isi iste‘moli keskin kamayishi va atrof-muhitga 
chiqayotgan zaharli gazlarning miqdori pasayishi kutilmoqda.
Kema ko‘rsatkichlari:
Nomi: Yangi To‘lqin (1- rasm)
Turi: yuk ortiladigan kema (ijaraga beriladi)
Kema uzunligi: 117 metr
Kemaning kengligi: 18 metr
Ortiladigan yuk hajmi: 12 000 tonna
Eng yuqori tezlik: 19 uzel (1 uzel=1,852km/h )
Yelkansiz kemaning yillik umumiy dizel iste’moli:
taxminan 3 500 000 litr
Bir litr dizel yonilg‘isining narxi 0,42 zed (shartli pul birligi) ga teng. Shu bois, “Yangi 
To‘lqin” nomli kema kemaga yelkan o‘rnatilishi rejalashtirilmoqda. ,
Kemaga o‘rnatilgan yelkan umumiy sarflangan dizel yonilg‘isi sarfini taxminan
20 % kamaytirilishiga imkon beradi.
“Yangi To‘lqin” nomli kemaga yelkanni o‘rnatishning umumiy xarajati
2 500 000 zedga teng. Taxminan necha yildan keyin tejab qolingan dizel yonilg‘isi 
qiymati kemaga o‘rnatilgan yelkan xarajatini qoplashi mumkin? Javobingizni aniq 
hisob-kitoblar yordamida izohlab bering.
1
http://eduportal.uz

---

137