O‟rmonov N. T., Ismailov A. R

1-rasm. Korporativ tartibga solish (korporativ huquq)
8
 
Korporativ me‘yoriy hujjatlar quyidagi talablarga javob berishi shart: 
8
Ходиев Б.Ю., Беркинов Б.Б. ―Корпоратив бошқарув ва рақобатни ривожлантириш‖ Ўқув 
қўлланма. -Т.: 2011 й. 
Корпоратив 
меъёрий 
ҳужжатлар
Бошқарув
 
Меҳнат фаолияти 
Таъсис этиш 
 
Молиявий 
фаолият 
Шартномавий фаолият 

---

88 
- ob‘ektiv haqqoniylikni aks ettirishi; 
- amaldagi qonunchilikka zid kelmasligi; 
- kompaniyaning barcha a‘zolari va xodimlari uchun tushunarli bo‗lishi; 
- me‘yorlarning betartib to‗plamini tashkil qilmasdan, balki ma‘lum bir 
tuzilmaga ega bo‗lishi; 
- barcha zarur rekvizitlarga ega bo‗lishi. 
5.2. Korporativ boshqaruvning mexanizmlari. Aksiyadorlar huquqining 
asosiy elementlari. 
Aksiyadorlarning huquqlari bu – korxonada ishlab chiqilgan qoidalar tizimi 
bo‗lib, manfaatdor tomonlarning irodasini ifodalaydi va tashkilot faoliyatining turli 
tomonlarini tartibga soladi.
Korporativ huquqning belgilari: 
- korporativ huquq me‘yorlardan, ya‘ni umumiy xarakterga ega bo‗lgan 
o‗zaro munosabatlar qoidalaridan tarkib topgan; 
- korporativ huquq o‗zi bilan tashkilot faoliyatining barcha tomonlarini 
tartibga soluvchi me‘yorlar tizimini tashkil qiladi; 
- korporativ me‘yorlar tashkilotning har bir a‘zosi, korxonaning har bir 
xodimi uchun majburiydir; 
- korporativ me‘yorlar, odatda, yozma shaklda ifodalanadi va ularni 
o‗rnatish shakli sifatida korporativ hujjatlar xizmat qiladi; 
- korporativ me‘yorlar korxonada qabul qilinadi va alohida mustaqil 
birlashma jamoasining irodasini ifodalaydi; 
- korporativ me‘yorlar buzilganda, majbur qilish yo‗li bilan ta‘minlanadi.
Korporativ me‘yoriy hujjatlar quyidagi talablarga javob berishi shart: 
- ob‘ektiv haqqoniylikni aks ettirishi; 
- amaldagi qonunchilikka zid kelmasligi; 
- kompaniyaning barcha a‘zolari va xodimlari uchun tushunarli bo‗lishi; 
- me‘yorlarning betartib to‗plamini tashkil qilmasdan, balki ma‘lum bir 
tuzilmaga ega bo‗lishi; 

---

89 
- barcha zarur rekvizitlarga ega bo‗lishi. 
Korporativ boshqaruvning global andozalari: 
- moliyaviy hisobotning halqaro andozalari (XX asr 90 - yillarining ikkinchi 
yarmi); 
- Jahon Bankining korporativ boshqaruvning holatini yaxshilash global 
dasturi turli mamlakatlarda korporativ boshqaruvning va kompaniyalar faoliyati 
haqidagi axborotlarni oshkora qilish milliy tizimlarini sezilarli darajada 
yaxshilashga qaratilgandir (1998); 
- Birlashgan millatlar tashkilotining Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot 
tashkiloti (IHTT) Kengashi tomonidan 1999 yil may oyida qabul qilingan 
Korporativ boshqaruv tamoyillari. 
Korporativ boshqaruv kodeksi – ixtiyoriy belgilanuvchi andozalar va ichki 
me‘yorlar yig‗indisi bo‗lib, korporativ munosabatlarning tartibini o‗rnatadi va 
tartibga soladi. Kodeks Korporatsiyadagi korporativ boshqaruvning barcha muhim 
elementlariga taaluqli bo‗lgan asosiy me‘yorlardan va tavsiyalardan tarkib topishi 
kerak. Emitentlarning Kodeks qoidalariga rioya qilishidan asosiy manfaatdorligi 
qimmatli qog‗ozlar bozori orqali ularning investitsiyalarni jalb qilishga intilishidir.