O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Kichik kompaniyalarni baholash 
• Samarali bozor narxiga asoslangan narxlarga tuzish mumkin emas. 
• Amaliyotda foydalaniladigan to‘rtta yondashuv: 
1. Dividend solig‘i asosida (DY): 
— barcha munosabatlarda bir xil bo‘lgan biri fond birjasida ro‘yxatdan o‘tgan va 
boshqasi o‘tmagan ikkita kompaniya bir xil dividend daromadiga ega bo‘lishi 
to‘g‘risidagi faraz . 
— odatda bunday narxlarning nobozor xususiyatini hisoblash uchun bozor 
nolikvidligi uchun chegirmalardan foydalaniladi. 
— ikkita o‘xshash kompaniyani topish murakkab. 
2. Aksiyalarning bozor narxi va bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda nisbati 
asosida (koeffitsienta P/E). 

---

224 
— barcha munosabatlarda bir xil bo‘lgan biri fond birjasida ro‘yxatdan o‘tgan va 
boshqasi o‘tmagan ikkita kompaniya bir xil P/E koeffitsientiga ega bo‘lishi 
to‘g‘risidagi farazga asoslangan. 
— odatda bunday narxlarning nobozor xususiyatini hisoblash uchun bozor 
nolikvidligi uchun chegirmalardan foydalaniladi. 
— ikkita o‘xshash kompaniyani topish murakkab. 
3. Sof aktivlar bazasida. 
— kompaniyalarning turli aktivlari qiymatini keltiring, majburiyatlarni hisobdan 
chiqaring va bitta aksiya qiymatini topish uchun aksiyalar soniga bo‘ling. 
— buxgalteriya balansi bo‘yicha qiymat xato bo‘lishi mumkin, aktivlarning bozor 
qiymati balans qiymatga qaraganda yaxshiroq bo‘ladi. 
— mazkur usul kelgusi daromadlarni hisobga olmaydi. 
4. Iqtisodiy qiymat asosida. 
— aksionerlar ning kelgusi pul oqimlari diskontlanadi. 
— nazariy jihatdan eng maqsadga muvofiq yondashuv. 
— kelgusi pul oqimlarini prognozlashtirish qiyin. 
— diskontning mos keluvchi stavkasini aniqlash qiyin. 
Ishchi kapital 
• zahiralar boshqa yirik kompaniyalarga qaraganda aktivlarda ancha katta 
solishtirma vaznga ega bo‘ladi: 
• masshtab samarasi faqat cheklangan tarzda foydalanilishi mumkin; 
• yetkazib beruvchilar buyurtmalarning minimal hajmlarini talab qilishlari 
mumkin; 
• JIT tizimidan foydalanishning cheklangan imkoniyati. 
• xaridorlarning debitorlik qazrdorligi nisbatan yuqori bo‘ladi: 
• dalillar buning to‘g‘riligidan dalolat beradi; 
• kichik kompaniyalar o‘z vaqtida to‘lovlarni amalga oshirish uchun yetarli bozor 
kuchiga ega bo‘lmaydilar. 
• Kreditorlik qarzdorlik ancha yuqori bo‘lishi mumkin : 
• kichik kompaniyalarga yetkazib beruvchilar tomonidan to‘lov muddatiga bo‘lgan 

---

225 
bosimga qarshi turish uchun bozor kuchlari etishmaydi.