Ўзбекистон республикаси ҳисоб палатаси

Ижтимоий солиқ тушумлари ҳисобидан
Ўзбекистон Касаба уюшмалари 
федерацияси кенгашига 2019 йилда 83,5 млрд сўм, 2020 йилда 80 млрд сўм 
тушумлар ўтказиб берилган бўлса, ушбу ўтказмалар миқдори 2021 йилда 
100,0 млрд сўмни, 2022 йилда 110,4 млрд сўм ташкил этиши кутилмоқда. 
Бундан ташқари, давлат бюджетининг ғазна ижроси билан қамраб олинган 
бюджет ташкилотларида ишловчи ходимлар томонидан 
аъзолик бадаллари
сифатида (иш ҳақининг 1 фоизи) 2019 йилда 369,8 млрд сўм, 2020 йилда 
422,0 млрд сўм ва 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида 380,0 млрд сўм 
тўловлар амалга оширилган. 
Тавсия: 
Юқорида қайд этилганларга асосан, Давлат бюджетига ёки давлат 
мақсадли жамғармасига тўланадиган ижтимоий солиқ тушумларини тақсимлаш 
меъёрларини солиқлар мақсадига кўра Ўзбекистон Республикасининг Давлат 
бюджетига ёки давлат мақсадли жамғармасига йўналтирилиши юзасидан 
қайта 
кўриб чиқиш лозим
. 
3.3.3
 
Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 340-моддасига асосан 
жорий солиқ даври (чорак) учун тўланиши лозим бўлган ҳар ойлик бўнак 
тўловининг суммаси жорий йилнинг ҳисобот даври учун солиқ ҳисоботи бўйича 
ҳисоблаб чиқарилган фойда солиғи суммасининг учдан бирига тенг этиб қабул 
қилинади. 
Шунингдек, ҳар ойлик бўнак тўловини ҳисоблаб чиқариш солиқ органлари 
томонидан амалга оширилади, бунда солиқ тўловчи келгуси чорак биринчи 
ойининг 10 санасига қадар жорий чоракда кутилаётган фойда суммасидан келиб 

---

27 
чиққан ҳолда, бўнак тўловлари суммаси тўғрисида солиқ органларига 
маълумотнома тақдим этиш ҳуқуқига эга, кутилаётган фойда суммаси асоссиз 
камайтириб кўрсатилган тақдирда солиқ органлари солиқ тўловчилар томонидан 
тақдим этиладиган солиқ бўйича бўнак тўловлари суммаси тўғрисидаги 
маълумотномага ўзгартиришлар киритишга ҳақли. 
Ҳисоб палатаси томонидан давлат солиқ хизмати органларида ўтказилган 
ўрганишларда, тадбиркорлик субъектларининг шахсий ҳисобварақларига бўнак 
тўловлари солиқ органлари томонидан жорий солиқ даври (чорак) учун 
тўланиши лозим бўлган бўнак тўловининг суммаси ўтган солиқ даври учун солиқ 
ҳисоботи бўйича ҳисоблаб чиқарилган фойда солиғи суммасидан кам бўлмаган 
миқдорда киритилаётганлиги аниқланди. 
Кейинчалик жорий ҳисобот даври тугагандан сўнг, аксарият ҳолларда 
фаолият зарар билан якунланган ёки фойда олинмаганлиги сабабли, ундирилган 
фойда солиғи суммаси солиқ тўловчига қайтариб берилаётганлиги аниқланди. 
Мазкур меъёр амалиётга жорий этилиши натижасида, солиқ тўловчи 
фаолият бошламаган ёки фойда олмаган давр учун улардан фойда солиғи бўйича 
бўнак ундирилишига, иқтисодий фаолият учун зарур бўлган айланма маблағлари 
ортиқча олиб қўйилишига сабаб бўлмоқда. 
Масалан, Тошкент вилоятида 2021 йилнинг 1-чорак якунлари бўйича 
фойда солиғи учун топширилган ҳисоб-китобларга асосан 33 та солиқ 
тўловчилар фаолияти ўрганилганда, улар томонидан 7 108,6 млн сўм фойда 
солиғи ҳисобланиб, келгуси давр (2-чорак) фаолияти учун бўнак 
маълумотномасига асосан 2 174,3 млн сўм, солиқ органлари томонидан бир 
томонлама солиқ тўловчиларни шахсий ҳисобварақаларига 1 190,4 млн сўм 
солиқлар ҳисоблаб киритиш орқали ундириб олинганлиги аниқланди. 
Кейинчалик, 2-чорак якунлари билан тақдим этилган якуний солиқ 
ҳисоботларига асосан ушбу бўнак тарзида ҳисоблаб ундирилган солиқлар солиқ 
тўловчиларга қайтариб берилган ёки солиқ тўловчиларни шахсий 
ҳисобварақларида ортиқча тўлов сифатида шаклланиб қолган.