Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Дискли (дросселли) затворлар (5.29 - расм, b) қувурларга фланцлар 
билан уланган пўлат корпусдан ташкил топган. Корпусда линзасимон диск 
жойлаштирилган, у қувур ўқига перпендикуляр орқага бурилади ва айлана 
узунлиги бўйича зичлаш мосламасига сиқилади. Затворни бошқаришда унча 
катта куч талаб қилинмайди, аммо у тўлиқ очилганда устивор эмас ва ишончли 
маҳкамлаш (фиксация) талаб қилинади. қисман очилганда, бурилиш бурчаги 
10...30
0
бўлганда, тебранишни келтириб чиқарадиган уюрмалар ҳосил бўлади. 
Уларни чуқур жойлашган сув ўтказувчи трактларини тўсувчи авария ва 
таъмирлаш затворлари сифатида қўлланилади. Диаметри 1500 мм ли дискли 
затворлар серияли чиқарилади.
Шарсимон затворлар (6.34-расм, d) пўлат корпусдан иборат бўлиб, унда 
айланувчи клапан жойлаштирилган. Цилиндрик қисқа қувур клапани тўлиқ 
очилганда келувчи ва кетувчи қувур қисмларини бирлаштиради. Клапан 90
0
ёнбошга бурилганда сегмент сиртли зичлагич қувур билан туташади ва 
тирқишни зич ёпади. Шарсимон затворлар гидроэлектронстанция босимли 
қувурлари олдига қуйиладиган таъмирлаш затворлари сифатида ишлатилади. 
Уларнинг диаметри 500...8000 мм ни ташкил этади, у 100...300 м босимларда 
ишлайди.
Бурилувчи цилиндрли затворлар (5.29 - расм, e) пўлат корпус ичида 
жойлашган бир ёки иккита доиравий пўлат цилиндр кўринишда бажарилади. 
Затвор ҳаракатланувчи қисми цилиндрик қопламага эга ва кесиб олинган 
юзадан ташқари, бутун юза буйлаб сувнинг босим кучи айланиш ўқига 
нисбатан моментлар ҳосил қилмайди ва ҳаракат қилишга қаршилик 
тўғдирмайди. Затворлар тебранмайди, исталган қисман очилишда устивор, 
тўлиқ очилганда қўшимча босим йўқолишлари бўлмайди. Келажакда асосий ва 
таъмирлаш затворлари сифатида қўллаш мумкин.

---

234 
 
5.29 - расм. Сув босимини затвор жойлашган корпус орқали иншоотга узатувчи чуқур жойлашган 
затворлар: а-ясси задвижкалар; b-дискли; d-шарсимон; e)бурилувчи цилиндрлик; f-игнасимон; g-
конусли; 1-задвижканинг ёпувчи понасимон диск; 2-затворлар ва задвижкалар узатмалари; 3-
затворни зичлаш элементлари (бронзали ёки резинали); 4-байпас; 5,6-мос равишда дискнинг ёпилган 
ва очилган ҳолатлари; 7-дискнинг суйрилиги ва моментнинг пайдо бўлиши; 8-шарсимон затвор қисқа 
қувури; 9-сегментли сиртли зичлагич; 10,11-мос равишда бир валли ва икки валли затвор валлари; 12-
валларнинг ёпилган ҳолати; 13-А бўшлиқни озуқалантирувчи қувур; 14-игнасимон затвор корпуси; 15-
игнасимон затворни кўтарувчи қирра; 16-қўзғалмас капсула; 17-ишчи игнали қўзғалувчи плунжер; 18-
Б бўшлиқдан сув чиқарувчи қувур; 19-игна чети орқали А бўшлиқдаги сув чиқарувчи механик клапан; 
20-ҳаво келтирувчи коллектор; 21,22-мос равишда атмосферага ва ёпиқ қувурга сув чиқарувчи 
игнасимон затвор қурилмаси; 23- шикастланмайдиган қувур деворли кавитация области; 24-конусли 
затвор қўзғалмайдиган патрубкаси; 25-конус 27 ни кўтарувчи қирра; 26-ҳаракатланувчи патрубка; 
28-конусли затворга ўрнатилган насадка; 29-оқимга ҳаво келтирувчи тирқиш; 30-иншоотга 
ўрнатилган сўндирувчи камера.